بیواکولوژی سوسک‌های قهوه‌ای گندم Miltotrogus caucasicus و Tanyproctus ganglbaueri در غرب ایران

Abstract

در سال‌های اخیر بخش‌های وسیعی از مزارع گندم دیم شاهد خسارت ناشی از جمعیت در حال افزایش سوسک‌های قهو‌ه‌ای گندم شده است. به منظور مطالعه تغییرات جمعیتی و عوامل محدود کننده طبیعی فعالیت سوسک‌های قهوه‌ای گندم، لاروها، شفیره‌ها و حشرات کامل این آفت از مزارع گندم دیم استان‌های کرمانشاه و کردستان جمع‌آوری گردید. جمع‌آوری و شمارش لاروها و شفیره‌ها با انداختن کادرهای چوبی در سطح مزرعه و کندن خاک آن محدوده انجام گرفت. برای شکار حشرات کامل آفت در مزارع اقدام به تور زدن گردید. نتایج بررسی‌های سه ساله نشان داد که سوسک‌های قهوه‌ای گندم در غرب ایران عمدتاً شامل گونه‌های Brenske, 1897)<em> </em><em>Tanyproctus ganglbaueri) </em>و Gyllenhal,1817) <em>Miltotrogus </em>(<em>Amphimallon</em>)<em> caucasicus)</em> و متعلق به خانواده Scarabaeidae بودند. گونه غالب بسته به منطقه و سال زراعی متفاوت بود و گونه‌ها به ‌نوعی جایگزین یکدیگر شدند. خسارت قابل توجه گونه <em>T. ganglbaueri</em> به عنوان آفت قبل از این در دنیا گزارش نشده است. بیشترین میانگین تراکم لاروهای <em>M. caucasicus</em> در استان کرمانشاه 6/5 عدد در هر کادر 25/0 مترمربع در دهه اول دی ماه دیده شد. بیشترین تراکم لاروهای <em>T. ganglbaueri</em> در کردستان 16 عدد لارو در هر کادر در فروردین ماه ثبت شد. لاروهای <em>T. ganglbaueri</em> ازاواخر بهمن ماه شروع به تغذیه کرده و شدت تغذیه لاروها در اسفند و فروردین ماه بود. متوسط طول عمر حشره کامل <em>T. ganglbaueri</em> حدود 43 روز بود. زیست‌شناسی تا حدودی متفاوت این دو گونه آفت در انتخاب بهترین زمان کنترل آنها اهمیت دارد. گونه‌هایی از قارچ‌ها شامل <em>Beauveria bassiana</em> و <em>Hirsutella </em>sp. و باکتری‌های‌ بیمارگر حشرات مانند <em>Bacillus </em>sp.از سوسک‌های قهوه‌ای گندم جداسازی ‌شد. نیاز به مطالعات بیشتر برای شناسایی و بازنگری گونه­ های سوسک‌های قهوه‌ای گندم در اقلیم های مختلف ایران وجود دارد.