بررسی مقاومت در 25 ژنوتیپ زیتون به کنه‌های اریوفید Aceria oleae وOxycenus niloticus در شرایط گلخانه

Abstract

کنه‌های خانواده Eriophyidae مهم‌ترین کنه‌های خسارت‌زای زیتون در اغلب کشورهای زیتون خیز می‌باشند. در این تحقیق دو گونه <em>Aceria oleae</em> (Nalepa) و <em>Oxycenus niloticus</em> Zaher & Abou-Awad متعلق به این خانواده طی سا‌ل‌های 79-1377 از باغ‌های زیتون شهرستان طارم واقع در شمال استان زنجان جمع آوری و شناسایی گردید. این کنه‌ها به خصوص در گلخانه‌های تکثیر نهال زیتون ( گلخانه‌های انتظار) یک آفت مهم و اقتصادی به حساب می‌آیند. گونه <em>A.oleae</em>معمولاً در سطوح زیرین برگ‌های انتهایی زیتون و در زیر کرک‌های ستاره‌ای زندگی می‌کند و باعث ریزش این کرک‌ها و بروز نقاط زرد رنگ روی برگ و اشکال مختلف تغییر شکل و ریزش برگ می‌شوند. گونه <em>O.niloticus</em>عموماً در سطوح بالایی برگ‌های زیتون مشاهده شده و سبب بروز برخی از فرورفتگی‌ها و تغییر شکل در برگ‌ها می‌شود. در نیمه دوم مهر در شرایط طبیعی شهرستان طارم، پا جوش‌ها به عنوان مهم‌ترین میزبان این کنه‌ها به حساب می‌آیند. در این بررسی تعداد 25 ژنوتیپ زیتون (که بیشتر آن‌ها از باغ هاشم‌آباد گرگان تهیه شده‌اند) در شرایط گلخانه، ازنظر مقاومت به این کنه‌ها در قالب طرح کاملاً تصادفی مورد بررسی قرار گرفتند. برای تفکیک تیمارها از شاخص خسارت به برگ (عکس العمل برگ به آفت × درصد آلودگی سطح برگ) استفاده شد. نتایج تجزیه و تحلیل‌های آماری نشان داد که از میان ژنوتیپ‌های فوق سه ژنوتیپE₂, D₁₂ و رقم زرد در گروه خیلی حساس، هفت ژنوتیپF₇, D₂ ،C₁₂ ، G₈، F₂, C₅ و رقم روغنی در گروه حساس، پنج ژنوتیپ E₁₁, F₁₀, A₁₂, I₆وH₇ در گروه نیمه مقاوم، سه ژنوتیپ D₈، B₈و سویلانا در گروه مقاوم، شش ژنوتیپ E₁ ، J₄, M₄، J₁₁، 30-ایلام کلافرج و 61- شنگه گرگان در گروه خیلی مقاوم و ژنوتیپ F₆ در گروه نسبتاً مصون جای گرفته‌اند. با توجه به تراکم بالای این کنه ها در گلخانه های تکثیر نهال زیتون و امکان انتقال آن ها به مناطق مناسب این آفات (مانند استان های گیلان و گلستان)، کاربرد ژنوتیپ های مقاوم فوق و یا استفاده از آن ها جهت تولید ارقام مقاوم توصیه می گردد.