سمیت تنفسی اسانس گیاهان آویشن ایرانی(Lamiaceae) Thymus persicusو جاشیر کوتوله Prangos acaulis (Apiaceae) روی سوسک چهار نقطه ای حبوبات Callosobruchus maculatus (Coleoptera: Bruchidae)

Abstract

در این پژوهش سمیت تنفسی اسانس گیاهان آویشنایرانی<em>Thymus persicus</em> (Ronniger ex Reach F.) و جاشیر کوتوله <em>Prangos acaulis</em> (Dc.) Bornm روی تفریخ تخم و مرگ و میر لارو و حشرات کامل سوسک چهارنقطه ای حبوبات <em>Callosobruchus maculatus</em> (F.) مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در شرایط دمایی 1±27 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 5±60 درصد و در تاریکی انجام شد. از هر اسانس 6 غلظت (36/0 تا 57/3 میکرولیتر برلیتر هوا) برای تفریخ تخم یک و چهار روزه ، 6 غلظت (78/1 تا 92/8 میکرولیتربر لیتر هوا) برای مرگ و میر لارو یک، هفت و چهارده روزه و 4 غلظت (9/51 تا4/370 میکرولیتر بر لیتر هوا) برای مرگ و میر حشرات کامل در 5 تکرار مورد استفاده قرار گرفت. با افزایش غلظت اسانس ها تاثیر آنها بر کاهش تفریخ تخم، مرگ و میر لارو و حشرات کامل افزایش یافت. به طور کلی بر اساس مقادیر LC₅₀محاسبه شده برای تخم و لارو سوسک چهار نقطه ای حبوبات، اثر تخم کشی و لارو کشی اسانس گیاه آویشن ایرانی اختلاف آماری معنی داری با اسانس جاشیر کوتوله نداشت. همچنین تفریخ تخم های یک و چهارروزه توسط اسانس های مورد آزمایش اختلاف معنی داری با هم نداشتند. آزمایش ها نشان داد با افزایش سن لارویمقاومت به اسانس ها افزایش یافته است. تاثیر اسانس آویشن ایرانی و جاشیر کوتوله در بالاترین غلظت ( 4/370 میکرولیتر بر لیتر هوا) بر حشرات کامل به ترتیب بعد از 6 و 5/4 ساعت به میزان 100 درصد رسید. به علاوه مقادیر LC₅₀ محاسبه شده برای اسانس آویشن ایرانی (39/2 میکرولیتر بر لیتر هوا) نسبت به اسانس جاشیر کوتوله (31/1 میکرولیتر بر لیتر هوا) به طور معنی داری بیشتر بود. با توجه به نتایج بدست آمده اسانس گیاهان مورد بررسی بر سوسک چهارنقطه ای حبوبات موثر بوده و می توانند به عنوان یک ترکیب کم خطر برای کنترل این آفت مورد استفاده قرار گیرند.