جهانی شدن و اسلام‌گر‌‌ایی با تأکید بر تحولات 2011-2016 جهان عرب / اسماعیل رضوانی فر

Abstract

وقوع اعتراضات به حکومت‌ها از سال 2011 در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، حرکتی بود که که پیش از آن کمتر در جهان عرب رخ نمایی کرده بود. ‌‌این رویدادها برخلاف جریان فکری و سیاسی حاکم بر جهان عرب رخ داد؛ به عبارت دیگر، ‌‌این اتفاق و بروز آن، بازخوانی مجدد عناصر سنتی به زبان مدرن بود و در حالی رخ داد که خیلی از عناصر آن با آموزه‌های مدرنیته هم‌خوانی نداشت و شاید بتوان نامی از تلفیق سنت و مدرنیته را برآن نهاد. جهانی شدن را صرف نظر از ‌‌اینکه ما آن را به عنوان یک فر‌‌ایند خود به خودی و یا یک برنامه‌ی از پیش تعیین شده‌ی غربی بدانیم، واقعیتی انکارناپذیر در فراروی همه‌ی جوامع است. ‌‌این فر‌‌ایند فرصت‌ها و امکانات و در عین حال تهدید‌‌هایی بر‌‌ای مکاتب و قرائت‌‌‌های مختلف فراهم می‌آورد. لیبرال دموکراسی غربی الگویی است که با استفاده از فر‌‌ایند جهانی شدن درصدد افزودن گستره جغرافیایی خود است. بروز انقلاب‌‌‌های عربی را باید در شر‌‌ایط و بستر فر‌‌ایند جهانی شدن مطالعه کرد. بنابر‌‌این ما در ‌‌این مقاله به دنبال بررسی ‌‌این موضوع هستیم که جهانی شدن چه تأثیری بر جایگاه و جهت‌گیری اسلام‌گر‌‌ایی به ویژه در تحولات 2011-2016 جهان عرب داشته است؟ فرضیه مورد آزمون ‌‌این تحقیق هم ‌‌این است که جهانی شدن فضا و بستری بر‌‌ای گسترش حرکت‌‌‌های اسلام‌خواهانه در جهان اسلام ‌‌ایجاد کرد که نتایج آن را می‌توان در تحولات 2011-2016 جهان عرب مشاهده کرد؛ اما در عین حال جهانی شدن موجب تغییر نگرش‌‌‌هایی در نخبگان اسلام‌گر‌‌ای جهان عرب شده است. در ضمن باید توجه داشت که اسلام سیاسی یکی از خوانش‌های اصلی تحولات اخیر بوده‌ است. در ‌‌این مقاله ما از منابع کتابخانه‌‌ای و ‌‌اینترنتی و با روش توصیفی تحلیلی بر‌‌ای تشریح بحث بهره می‌بریم.