وجوه تشابه و تفاوت نوظهورگرایی با علم النفس ملاصدرا

Abstract

مقاله حاضر به بررسی مقایسه‏ای نظریۀ حکمت متعالیه دربارۀ حدوث و نحوۀ وجود نفس با یکی از نظریات فلسفۀ ذهن معاصر در این‏باره می‌پردازد. ابتدا به‌تفصیل نظریۀ مشهور به «نوظهورگرایی» واکاوی می‌شود و با تفکیک دو نسخۀ قوی و ضعیف این نظریه، دو چالش مهم تبیینی که فیلسوفان فیزیکالیست علیه این نظریه اقامه کرده‏اند را توضیح داده‌ایم. در ادامه، ضمن مروری اجمالی بر نظریۀ صدرالمتألهین دربارۀ حدوث و مراتب نفس، شباهت و تفاوت آن با نسخۀ قوی نوظهورگرایی بررسی شده است. سپس، ضمن تأکید بر جنبه‏های اساسی شباهت و برخی تفاوت‏های این دو نظریه، نشان داده ایم که چالش‏های پیش روی نوظهورگرایی که از سوی فیزیکالیست‏ها مطرح شده نیز قابل بازسازی در برابر نظریۀ ملاصدرا است. نگارنده در انتها با اشاره به برخی توضیحات فیلسوفان صدرایی دربارۀ رابطۀ نفس‌ـ‌‌‌بدن، آن را در مواجهه با اشکالات و ابهامات فیزیکالیست‏های معاصر کافی نمی‏بیند و فلسفۀ صدرا را در راستای چالش تبیینی مذکور نیازمند تکمیل می‏داند. بیان نقاط اشتراک و افتراق این دو دیدگاه و تشریح برخی کاستی‏ها و ابهامات نظریۀ حکمت متعالیه برای مواجهه با اشکالات فیزیکالیستی معاصر، از نوآوری‏های این مقاله است.