ارزیابی توجیه روایی کیفیت معاد جسمانی در دیدگاه حکیم آقاعلی مدرس

Abstract

حکیم آقاعلی مدرس در بین حکمای متعالی از جهت برخورداری از حس نوآوری، جایگاهی ویژه دارد. او رویکرد نوآوری را در نظریه چالشبرانگیز معاد جسمانی، با الهام از روایتی پی می‌گیرد که همۀ فضای نظریه‌پردازی او را به خود اختصاص داده و قواعد عقلی نظام متعالی را برای شرح این روایت و بهره‌های اثباتی معاد جسمانی به‌کار می‌گیرد. همگرایی و هم‌سازی مبانی عقلی‌ـفلسفی با مفاد روایات، در حکمت متعالیه مطلبی رایج و پرکاربرد است. به‌کارگیری این سبک را صدرالمتألهین خود به یادگار گذاشته و توانایی و مهارت فنی خود را در شرح و تفسیرنگاری بر متون روایی ـ‌چه در آثار مفصل و مختصر فلسفی و چه در آثار تفسیری‌ـ نشان داده است. حکیم آقاعلی مدرس با بهره‌مندی از چنین میراثی، در بیان کیفیت معاد جسمانی، به روایتی خاص توجه أکید و اهتمام چشمگیر نشان داده است. سعی او در واکاوی متون وحی ارزش مستقل دارد و درس‌آموز برای پژوهندگان این راه دشوار است، چه رهیافت‌هایش منطبق بر مفاد صریح روایت مورد استناد باشد یا خیر. با عرضه برداشت‌های او بر معیارهای عقلی و تحلیل نقدی می‌توان ادامه مسیر را برای فهم متون دینی هموارتر نمود.