غنی‌سازی محصولات کشاورزی با عنصر سلنیوم و اثرات آن بر فیزیولوژی گیاه

Abstract

امروزه اهمیت سلنیوم برای سلامتی انسان به‌طور عمومی شناخته شده است. طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی، نیاز روزانه یک فرد بالغ به سلنیوم در حدود 50 میکروگرم می‌باشد. متأسفانه بیشتر گیاهان از نظر میزان سلنیوم فقیر هستند و همین مسئله ضرورت غنی‌سازی محصولات کشاورزی با سلنیوم را به خوبی مشخص می‌کند. در بین سبزی‌ها، سیر و کلم بروکلی انباشتگرهای خوبی برای سلنیوم به حساب می‌آیند. جایگزینی اسید‌‌آمینه‌های گوگردی توسط اسید‌آمینه‌های سلنیومی مانند: سلنومتیونین و سلنوسیتئین می‌تواند واکنش‌های بیوشیمیایی را مختل کند. گیاهانی که مقاومت بالایی نسبت به تجمع سلنیوم دارند می‌توانند سلنیوم را در ترکیب اسید‌آمینه‌های غیرپروتئینی وارد کنند. هرچند سمیت سلنیوم در غلظت‌های بالا برای گیاهان کاملاً محرز بوده و نوعی تنش محسوب می‌گردد، ولی اثرات سودمند غلظت‌های پایین سلنیوم در حفاظت گیاهان در برابر تنش‌های غیرزیستی، گونه‌های فعال اکسیژن و فعال‌سازی سازوکارهای کاهنده تنش‌های اکسیداتیو در پژوهش‌های متفاوتی گزارش شده است. در انسان مرز بین سمیت و کمبود سلنیوم بسیار باریک بوده و بستگی زیادی به شکل شیمیایی سلنیوم دارد. مصرف ناکافی سلنیوم منجر بروز به مشکلات ناشی از کمبود این عنصر می‌گردد، ضمن اینکه مصرف زیاد از حد آن می‌تواند موجب سمیت شود. با توجه به خطرات سمیت سلنیوم برای انسان، قبل از هرگونه برنامه‌ای جهت غنی‌سازی محصولات می‌بایست میزان مصرف سلنیوم توسط افراد و هم‌چنین مقادیر این عنصر در خاک‌های مناطق مختلف کشور مورد ارزیابی قرار گرفته و سپس در مورد غنی‌سازی این عنصر تصمیم‌گیری شود.