تحلیل مسیر همبستگی‌های ژنتیکی ویژگی‌های مورفولوژیکی مؤثر بر عملکرد و گروه‌بندی ژنوتیپ‌های توت‌فرنگی با استفاده از روش‌های آماری چند‌متغیره

Abstract

به­ منظور تعیین روابط بین عملکرد و اجزای عملکرد، تجزیه همبستگی­ ها و تعیین اثر مستقیم و غیر­مستقیم ویژگی­ های مورفولوژی بر عملکرد 20 ژنوتیپ توت­ فرنگی، آزمایشی در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی در سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی کردستان مورد بررسی قرار گرفت. پانزده ویژگی شامل تعداد و سطح برگ، نسبت طول به عرض برگ، اندازه و وزن میوه، عملکرد، طول دمبرگ، تعداد گل­ آذین در بوته، تعداد میوه، طول گل­ آذین، تعداد ساقه رونده، تعداد تاج، تعداد گل در بوته و تعداد گل در گل­ آذین اندازه­ گیری شدند. با استفاده از تجزیه به مؤلفه­های اصلی چهار مؤلفه اول 73 درصد از کل واریانس متغیرها را توجیه نمودند. با توجه به دندروگرام تجزیه کلاستر به روش وارد و بر اساس مربع فواصل اقلیدسی و با در نظر گرفتن خط برش در فاصله پنج، ژنوتیپ­ های توت­ فرنگی مورد مطالعه به پنج گروه اصلی تقسیم شدند. نتایج حاصل از تجزیه بای­پلات تا حدود نسبتاً زیادی با نتایج حاصل از تجزیه به مؤلفه­ های اصلی و تجزیه کلاستر مطابقت داشت. در تجزیه همبستگی­ های فنوتیپی و ژنتیکی ویژگی­ ها، اکثر همبستگی­ های ژنتیکی، روند مشابهی را با همبستگی­ های فنوتیپی نشان دادند و در اکثر موارد همبستگی ­های ژنتیکی بیشتر از همبستگی­ های فنوتیپی بودند. همبستگی ژنتیکی و فنوتیپی مثبت و معنی­ داری بین ویژگی­ های تعداد برگ، طول دمبرگ، طول گل­ آذین، تعداد تاج، تعداد گل­ آذین، تعداد گل درگل ­آذین، تعداد گل در بوته، درصد تشکیل میوه، تعداد میوه، حجم و وزن میوه با عملکرد مشاهده شد. همبستگی ژنتیکی معنی ­دار بین ویژگی­ های تعداد ساقه رونده و نسبت طول به عرض برگ با ویژگی عملکرد مشاهده نشد. نتایج رگرسیون گام­ به­ گام نشان داد که درصد تشکیل میوه، حجم میوه و تعداد میوه با ضریب تبیین 95/0 وارد مدل شدند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که ویژگی حجم میوه بیشترین اثر مستقیم و مثبت را بر عملکرد داشت و ویژگی تعداد میوه بالاترین اثر غیرمستقیم و منفی را از طریق حجم میوه بر عملکرد توت ­فرنگی دارا بود.