بررسی عوامل تأثیرگذار بر واگرایی روابط ایران و مصر (1392-1357)

Abstract

سرزمین مصر از دیرباز با ایران ارتباط داشته که سابقه تاریخی آن به دوره هخامنشی برمی‌گردد. آشنایی با پیشینه روابط دو کشور می‌تواند ما را در درک موقعیت‌ها و ضرورت‌های کنونی کمک کند. مسائل ایران و مصر عمدتاً به دلایل سیاسی، بین‌المللی و تاریخی، فرهنگی و نیز قومی، جغرافیای به یکدیگر مرتبط است. دو کشور کم‌وبیش از نظر ظرفیت همسان‌اند. چه از لحاظ جمعیت و وسعت، چه قدمت و اصالت تاریخی و تمدنی و چه فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی و داشتن تحولات بزرگ و اثرگذار سیاسی و دینی. اگرچه هر یک از این دو کشور عموماً با یکدیگر مرتبط بوده‌اند، اما هم‌وزن و هم‌سطح بودن نسبی آن‌ها در حال حاضر به‌طور طبیعی نوعی رقابت را ایجاد می‌کند. روابط دو کشور با پیروزی انقلاب اسلامی در 1979 رو به سردی و تنش بیشتر گرایید و درنهایت با امضای پیمان کمپ دیوید قطع شد. هدف این مقاله عوامل مؤثر در واگرایی روابط ایران و مصر در چند دهه گذشته است که تلاش شده تا متغیرهای داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی مؤثر در این واگرایی شناسایی و وزن­گذاری شوند. یافته‌های مقاله حاکی از آن است از میان عوامل گوناگون مؤثر در واگرایی دو کشور، چند عامل از برجستگی خاصی برخوردارند. عامل ماهیت و جهت‌گیری سیاسی متعارض نظام‌های سیاسی ایران و مصر در سطح داخلی؛ مسائلی همچون قضیه فلسطین و پیمان کمپ دیوید در سطح منطقه‌ای؛ همچنین نگاه متفاوت دو کشور به ساختار حاکم بر نظام بین‌الملل و شرایط آن، و نحوه برخورد با قدرت‌های بزرگ (نگاه منفی ایران به غرب در برابر نگاه مثبت مصر به غرب) در سطح بین‌المللی؛ می‌توانند به‌عنوان مؤلفه‌های مهم و تأثیرگذار در واگرایی دو کشور محسوب شوند. از لحاظ وزن­گذاری از بین عوامل مختلف داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی؛ عوامل داخلی را مؤثرتر بوده و در میان عوامل داخلی هم عامل ماهیت سیاسی متعارض حاکم بر نظام سیاسی دو کشور را مؤثرتر می‌باشد.