تبیین مفهومی و فرآیندی استعداد بر اساس منابع اسلامی

Abstract

در نظام تربیتی اسلام که هدفش به کمال رساندن انسان است، تربیت و پرورش، چیزی جز شکوفاکردن استعدادهای درونی، که به صورت بالقوه در انسان وجود دارد، نیست. این پژوهش به منظور بررسی تحلیل مفهومی و فرآیندی استعداد بر اساس منابع اسلامی طراحی شد. روش این پژوهش توصیفی‏ تحلیلی است. یافته‏ های پژوهش نشان داد واژه «استعداد» به معنایی که امروزه در متون روان‏شناسی و علوم تربیتی بدان پرداخته می‏شود، در منابع دینی به کار نرفته است، اما برخی مفاهیم و مضامین دینی، به موضوع استعداد و فرآیند تحول آن اشاره دارد. طبق یافته‏ های این پژوهش، استعداد با نگاه دینی، مجموعه‏ای از توانایی‏ها، قابلیت‏ها و ظرفیت‏های طبیعی انسان است که در زمینه‏ای خاص آشکار شده و زمینه‏ساز فضایل اخلاقی است و در جهت کمال و شکوفایی انسان قرار می‏گیرد. همچنین، یافته‏ها نشان داد در تبیین فرآیندی سازه دینی استعداد، سه مفهوم «فطرت»، «ابتلا» و «کمال»، نقش اساسی دارند و فرآیندی که از فطرت آغاز می‏شود با مداخله ابتلائات، به کشف استعداد منجر می‏گردد و در رهگذر کسب فضایل اخلاقی، فرد را به شکوفایی و کمال می‏رساند.