بررسی بیوماس اندام‌های هوایی و زیرزمینی گونه Festuca ovina در شدت‌های متفاوت چرایی در منطقه حفاظت شده بیجار

Abstract

در مطالعات مربوط به اثر چرای دام بر گیاهان مرتعی، خصوصیات اندام‌های هوایی و زیرزمینی باید به طور همزمان بررسی شوند. به همین دلیل با مطالعه‌ای در منطقه حفاظت شده بیجار، تاثیر شدت‌های مختلف چرایی بر بیوماس گیاهی گونه مرتعیFestuca ovina و رابطه بین بیوماس اندام هوایی و زیر زمینی مورد بررسی قرار گرفت. پس از تعیین سه منطقه نمونه ‌برداری شامل منطقه قرق، منطقه چرای متوسط و منطقه چرای سنگین به عنوان تیمارهای مختلف چرای دام (درمجاورت یکدیگر) و با در نظر گرفتن خصوصیات توپوگرافی یکسان تیمارها، نمونه ‌برداری از پوشش گیاهی در هر سه تیمار به روش تصادفی- سیستماتیک در قالب 20 پلات 1×1 متر مربعی و در طول 2 ترانسکت عمود بر یکدیگر به طول 100مترانجام شد. به منظور تعیین رابطه احتمالی میان وزن بیوماس اندام هوایی و اندام زیرزمینی در هر یک از تیمارها، از رگرسیون خطی ساده استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با نرم افزارSPSS ، مقایسه داده‌ها در سه تیمار از طریق آزمون تجزیه واریانس یکطرفه و میانگین صفات مورد بررسی با آزمون دانکن مقایسه شدند. نتایج نشان داد که رابطه رگرسیونی معنی‌داری بین بیوماس اندام هوایی و زیر زمینی این گونه در تیمارهای مختلف چرایی برقرار است. هم‌چنین با افزایش شدت چرای دام سهم نسبی اندام هوایی کاهش و بر سهم نسبی اندام زیرزمینی افزوده شده است. سهم نسبی بیوماس اندام هوایی از بیوماس کل در تیمارهای قرق، چرای متوسط و چرای سنگین به ترتیب 0/63، 6/61 و 67 درصد و سهم اندام زیرزمینی 0/37، 5/38 و 33 درصد برآورد گردیده است نتایج بیانگر آن است که چرای دام باعث ایجاد اثر معنی‌دار کاهشی بر بیوماس اندام هوایی و زیرزمینی شده است. چرای شدید و چرای متوسط به ترتیب به میزان 1/83 و 1/51 درصد نسبت به منطقه قرق بیوماس اندام زیر زمینی را کاهش داده‌اند. هم چنین در بیوماس کل این گونه بین دو تیمار چرای شدید و چرای متوسط اختلاف معنی‌دار مشاهده نشد اما نسبت به تیمار قرق تفاوت معنی‌دار داشته‌اند. میزان بیوماس کل در تیمارهای قرق، چرای متوسط و چرای شدید معادل 7/672، 5/288 و 5/101 کیلو گرم درهکتار برآورد شده است.به طور کلی تحت شدت‌های مختلف چرایی کاهش محسوسی بر بیوماس اندام هوایی و به‌ویژه بیوماس اندام زیر زمینی گونه مذکور داشته است. این امر توجه مدیران اکوسیستم‌های مرتعی را در جهت حفاظت خاک و جلوگیریی از قهقرای این گونه مهم مرتعی ضروری می‌سازد.