جنسیت و ارزشمندی ذاتی

Abstract

مناسبات جنسیت و ارزش، یکى از مسائل بنیادین در پژوهش­هاى اخلاقى است. این مناسبات در سه سطح ارزشمندیِ «ذاتی، فاعلی و غایی» قابل بررسی است. تأخر در خلقت و ارتکاب نخستین گناه توسط حوا، از جمله شواهدی است که در کتاب مقدس به تأثیر جنسیت بر ارزشمندی ذاتی ناظر است. اندیشمندان سنتی غرب نیز به صورت آشکار و نهان بر دخالت جنسیت در ایجاد طبقات برتر و فروتر تأکید می­کنند. در تقابل با این رویکرد، فمینیست‌ها با اصرار بر بازاندیشی اخلاق سنتی غرب، درصددند تا صورت‌بندی نوینی از نظام و مناسبات اخلاقی متناسب با مفهوم جنسیت ارائه دهند. اگر چه آیین زرتشت نیز مؤلفه­های متعددی دارد که بیانگر ارزشمندی زن است؛ اما هیچ گاه نمی­توان در ارائه تحلیلی مستند و جامع از آداب و آموزه­های سازگار با نقص ارزشی زن غفلت کرد. در مقابل همه این نظریه­ها، در منابع دینی اسلام، آیات و روایات متعددی به تبیین ارزشمندی ذاتی برای نوع انسان‌ها ـ فارغ از جنسیت ـ پرداخته است. هدف این پژوهش، تبیین مبانی انسان­شناختی اسلام در موضوع ارزشمندی ذاتی با روش توصیفی ـ تحلیلی است که برای دستیابی به این هدف و به منظور معرفی ژرف­تر اندیشه اسلام، آرای اندیشمندان و نیز متون مقدس با رویکرد تطبیقی بررسی شده است.