همسانی یا تفاوت وحی و نبوغ

Abstract

وحی پدیده‌ای است که برخی از بندگان برگزیده و شایستۀ الهی با آن با خداوند تعالی ارتباط برقرار می­کنند تا برنامۀ رستگاری و سعادت جاودانی را از او دریافت و برای هدایت بشر به قله‌های کمال ابلاغ کنند. برخی از دانشمندان به دلیل ناتوانی از شناخت صحیح حقیقت وحی تفسیر نادرستی از وحی ارائه داده وآن را همسان با نبوغ دانسته­اند و پیامبر را نابغه‌هایی خلاق معرفی کرده‌اند که در برهه‌هایی از تاریخِ بشر در عرصه زندگی اجتماعی درخشیده‌اند و با بهره‌گیری از نبوغ و هوش ذاتی خود اصول و قوانینی را برای هدایت و سعادت و سلامت روانی و اخلاقی بشر آورده‌اند.ولی این تحلیل از وحی پذیرفته نیست، زیرا وحی و نبوغ دو حقیقت کاملاً متمایز و جدا از هم‌اند؛ نبوغ امری فکری، و مرتبط با ساختارهای طبیعی، ذهنی و مغزی انسان است، در حالی که وحی دانشی از سنخ علم حضوری است که قلب و روح پیامبر آن را اخذ و تلقی می‌کند. معرفت‌های حاصل از نبوغ خطاپذیرند ولی معرفت‌های وحیانی خطاپذیر نیستند. معرفت‌های حاصل از نبوغ محدود به مسائل و موارد خاصی هستند ولی معارف وحیانی همۀ ابعاد زندگی انسان را دربرمی‌گیرند. در این مقاله، تحلیل همسانی وحی با نبوغ با رویکرد عقلی و نقلی مورد بررسی ونقد قرار گر فته است.