امکان سنجی استفاده از سامانه‌های پشتیبان تصمیم در مدیریت مشارکتی آبخیزها از دیدگاه گروه‌های مختلف ذینفع (مطالعه موردی: آبخیز چهل‌چای استان گلستان)

Abstract

مدیریت منابع طبیعی از چالش‌های مهم در اکثر کشورهای در حال توسعه می باشد که توجه خاص به ذینفعان و به کارگیری شیوهای نوین را می‌طلبد. در این راستا، باید به ذینفعان اجازه داده شود به صورت فعالانه در فرایند تصمیم‌گیری دخالت کنند و نظرات خود را در کلیه مراحل تصمیم‌گیری اظهار نمایند. سامانه‌های پشتیبانی تصمیم در مدیریت منابع محیطی تسهیل کننده این فرایند است. برای موفقیت استفاده از این نوع سامانه‌ها باید نظرات و بازخورد ذینفعان را در حین توسعه و نیز پس از تکمیل آن جمع‌آوری و مورد ارزیابی قرار داد. بدین منظور در این تحقیق پس از تهیه سامانه پشتیبانی تصمیم در راستای مدیریت مشارکتی و جامع برای آبخیز چهل‌چای استان گلستان به جمع‌آوری و ارزیابی نظرات ذینفعان نسبت به سامانه تهیه شده و کارکرد آن با تکمیل پرسش‌نامه طی مراجعه حضوری به پاسخ دهندگان پرداخته شده است. سپس نظرات گروه‌های مختلف استفاده کننده از سامانه با استفاده از آزمون‌های آماری (آزمون من- ویتنی و آزمون ویلکاکسون) و با بهره‌گیری از نرم افزار R مورد مقایسه قرار گرفت و اختلاف بین گروه‌ها از نظر پاسخ به سوالات مشخص شد. بر اساس یافته‌های تحقیق تفاوت بین جامعه مدیران، کارشناسان و برنامه‌ریزان با جامعه نمایندگان آبخیزنشینان و بهره‌بردارن در خصوص هر یک از سوالات در سطح 05/0 معنی‌دار نمی‌باشد. با این وجود می‌توان گفت با آموزش مختصری از مبانی مدل، کارکردها و قابلیت‌های سامانه پشتیبان تصمیم به مدیران، کارشناسان و برنامه‌ریزان حوضه‌های آبخیز کشور، استفاده از این نوع سامانه‌ها می‌تواند به تصمیم‌گیری در مدیریت حوضه‌های آبخیز کمک نموده، فرایند تصمیم‌گیری را برای آنها آسان نماید و در برنامه کاری این گروه از ذینفعان قرار گیرد. اما برای گروه نمایندگان آبخیزنشینان و بهره‌برداران این مطالعه، با توجه به سطح آموزش در منطقه و نبود امکانات و اطلاعات کافی نسبت به سیستم‌های رایانه‌ای، استفاده مستقیم از این نوع سامانه‌ها در شرایط فعلی ممکن و موثر به نظر نمی‌رسد. برقراری ارتباط با گروه‌های تحصیل کرده در میان آبخیزنشینان و بهره برداران به منظور ارائه اطلاعات و تشکیل دوره‌های آموزشی برای آنها می‌تواند راه‌حل موثری برای رفع مشکل فوق باشد.