ارزیابی اثر تغییر اقلیم بر روان‌آب آبخیز کن در دوره آینده

Abstract

تغییر اقلیم یکی از مهم‌ترین چالش­هایی است که بر زیست‌بوم‌های طبیعی و جنبه­های مختلف زندگی انسان تاثیر دارد. تاثیر گرم‌شدن جهان بر آب‌شناسی و چرخه‌ی آب در طبیعت بسیار جدی است و شناخت کمی این اثرها آمادگی بیش‌تری برای مقابله با تبعات آن ایجاد می‌کند. در این پژوهش براساس روش‌کار ریز­مقیاس‌گردانی SDSM بارش و دما در دوره‌ی 2006-2100 با مدل بزرگ‌مقیاس 2CanESM پیش­بینی و اثرهای تغییر اقلیم بر شرایط آب‌شناسی آبخیز کن با مدل سوات و ANN بررسی شد. برای واسنجی و بررسی بی‌قطعیتی سوات نرم‌افزار سوات­کاپ به‌کاربرده شد و براساس الگوریتم 2 SUFI در سوات­کاپ مقدار سنجه‌ی‌ موثر و بهینه شناسایی کرده‌شد. نتیجه‌ی بررسی کارآیی هر چهار مدل SDSM و 2CanESM در شبیه­سازی­های اقلیمی و SWAT و ANN در شبیه­سازی آب‌شناسی را تایید کرد و نشان داد که در شرایط اقلیمی آینده برای دوره‌ی زمانی 2006-2100 افزایش بارندگی و دما محتمل است، به‌طوری که دما 0/8 تا 5/6 درجه‌ی سانتی­گراد و بارش 4 تا 55% افزایش می‌یابد. کارکرد ANN با توجه به نوع ساختار بهتر از سوات است، و نتیجه‌ی بررسی روان‌آب نشان می­دهد که در دوره‌ی آینده (2006-2040) در مدل 2 تا 4 درصد ANN کاهش در حالت 5/2RCP و 5/8RCP، و 25% افزایش در حالت 5/4RCP و در سوات به‌ترتیب در حالت 5/2RCP، 5/4RCP و 5/8RCP افزایش 42، 43 و 49% مشاهده شد. بیش‌ترین تغییر در بهار دیده شد. براساس داده‌های بیشینه‌ی سیلاب‌های لحظه‌یی تیر 1394 و فروردین 1398 به‌اندازه‌ی 90 تا 140 مترمکعب بر ثانیه باعث زیان جانی و مالی فراوان می‌شود، همه‌ی 250 سازه‌ی آبخیزداری از رسوب پر می‌شود،‌ و اثربخشی سازه­ها در مهار سیلاب در 20 سال گذشته بی­تأثیر می‌شود. بنابراین 49% افزایش در روان‌آب تا اندازه‌ی 200 مترمکعب بر ثانیه علاوه بر افزایش‌دادن شدت گل‌آلودگی رود کن، همه‌ی روستاهای امام زاده داود، رندان، کیگا، سنگان، سولقان و کشار را در زیر رسوب دفن و زیان‌های جانی و مالی بسیار شدیدی به‌بار می‌آورد.