تأثیر حالت‌های احتمالی تغییر کاربری/پوشش زمین بر مؤلفه‌های سیمای سرزمین در آبخیز تالار

Abstract

پژوهش حاضر با هدف بررسی و پیش‌بینی تغییرات سنجه‌های سیمای سرزمین در آبخیز تالار در استان مازندران برنامه‌ریزی شده است. نقشه‌های کاربری/پوشش زمین در سال‌های 1368، 1379 و 1393 با به‌کارگیری الگوریتم ماشین بردار پشتیبان تهیه و با استفاده از مدل­ساز تغییر سرزمین در حالت‌های مختلف تغییر کاربری/پوشش برای سال 1409 پیش‌بینی شد. توان انتقال و پیش‎‌بینی تغییرات به‌ترتیب با استفاده از روش‌های پرسپترون چندلایه و زنجیره­ی مارکوف مدل­سازی شد. سنجه‌های سیمای سرزمین شامل درصد پوشش سیمای سرزمین، تعداد لکه، تراکم لبه، تراکم لکه، شاخص بزرگ‌ترین لکه، شاخص شکل سیما، شاخص پراکندگی و مجاورت و نسبت چولیدگی لبه در سال‌های بررسی‌شده، وحالت‌های ممکن تغییر کاربری/پوشش زمین با استفاده از نرم‌افزار Fragstats استخراج و تغییرات آن بررسی شد. نتایج نشان داد که روند تغییرات سنجه‌های درصد پوشش سیمای سرزمین، تعداد لکه، تراکم لبه، تراکم لکه، شاخص بزرگ‌ترین لکه، و شاخص شکل سیما در سال‌های بررسی‌شده در کاربری‌های جنگل و مرتع کاهشی، و در سایر کاربری‌ها افزایشی است. مهم‌‌ترین عوامل مؤثر بر تغییر کاربری/پوشش در حالت‌های بررسی‌شده ارتفاع، فاصله از زمین‌های جنگلی و مرتعی و احتمال تجربی برای تغییر شناخته شد. میانگین افزایش تعداد لکه در حالت‌های تداوم روند فعلی تغییر کاربری، جنگل‌زدایی و توسعه­ی زمین‌های مسکونی به‌ترتیب 43/2، 8/9 و 7/9% بود. برای بهبود وضعیت سلامت آبخیز تالار پیشنهاد می‌شود مناطقِ مختلفِ نیازمند احیا با توجه تغییرات کاربری/پوشش ناصحیح اولویت‌بندی شوند، و در مناطقی که تغییر در حالت‌های تغییر کاربری/پوشش زمین در آن‌ها پیش‌بینی شد، با درنظرگرفتن شرایط آمایش سرزمین اقدام‌های پیش‌گیرانه و حفاظتی تعیین و انجام شود.