شناسایی و کمی‌سازی سهم منابع رسوب‌های ساحلی برای مهارکردن فرسایش بادی در آبخیز جگین، استان هرمزگان

Abstract

هدف از این پژوهش، شناسایی و کمی‌سازی سهم منابع تپه­های ماسه‌یی ساحلی در خروجی آبخیز جگین، شرق جاسک، در استان هرمزگان با استفاده از روش انگشت­نگاری رسوب است. بیست نمونه­ی رسوب از رسوب‌های ساحلی و 62 نمونه از منابع بالقوه­ی رسوب‌های ساحلی در بالادست برداشت شد و 49 عنصر ژئوشیمیایی به‌عنوان ردیاب در نمونه­های منبع و رسوب با ICP-OES اندازه­گیری شد. سپس، یک فرآیند آماری سه مرحله­یی شامل آزمون دامنه، کروسکال-­والیس و تحلیل تشخیص گام‌به‌گام برای انتخاب کردن ردیاب­های بهینه در تفکیک منابع رسوب به‌کارگرفته شد. هفت عنصر Cu، Th، Be، Al، La، Mg و Fe ردیاب بهینه شناخته شد. میانگین سهم محاسبه‌شده با مدل ترکیبی برای چهار منبع شامل رسوب‌های دوره­ی کواترنر، دور الیگوسن-میوسن، میوسن و پالئوسن به‌ترتیب 5، 5، 10 و 80% محاسبه شد. بنابراین، برای مهار کردن فرسایش بادی در بیابان­های ساحلی به­ویژه منطقه‌ی مکران، توجه به آبخیزهای مشرف بالادست ساحل ضروری است و باید محل‌های مولد رسوب را در این مناطق شناسایی و تثبیت کرد. به‌طورکلی در این پژوهش، رسوب‌های پالئوسن (شامل ماسه­سنگ چندآمیزه‌یی، سیلت­سنگ، گل‌سنگ و مقدار کمی جوش‌سنگ) منبع غالب برای 16 نمونه­ی رسوب شناسایی شد. بنابراین فعالیت­های مدیریتی برای مهار کردن فرسایش آبی در بالادست و کاهش اثرهای فرسایش بادی در پایین­دست باید در این منبع متمرکز شود.