بررسی و ارائه روابط منطقه‌ای شاخص‌های منحنی تداوم جریان، در مناطق نیمه‌خشک

Abstract

منحنی تداوم جریان نشان دهنده رابطه فراوانی وقوع دبی است و به­‌عنوان پیش­نیاز، برای طرح‌های مدیریت منابع آب مورد نیاز است. در این پژوهش، با بررسی داده‌های دبی روزانه ایستگاه‌های آب‌سنجی، تعداد 47 ایستگاه با آمار مناسب و دوره مشترک آماری سال­‌های 1355-1390 در منطقه نیمه‌خشک کشور انتخاب شد. با استفاده از نقشه توپوگرافی با مقیاس 1:50000 و تعیین موقعیت ایستگاه‌ها، محدوده مورد پژوهش مشخص و 11 پارامتر فیزیوگرافی موثر بر منحنی تداوم جریان شامل ارتفاع متوسط، مساحت حوضه، ضریب گراویلیوس، شیب حوضه و طول رودخانه اصلی و پارامتر­های هیدرولوژیکی شامل بارش سالانه، شاخص جریان پایه، ضریب افت هیدروگراف جریان، شماره منحنی، نفوذپذیری و تعداد روز­های بارانی، برای هر حوضه استخراج شد. سپس منحنی تداوم ­جریان با استفاده از داده­های روزانه جریان، ترسیم و شاخص­های آن استخراج شدند. سپس تجزیه ­عاملی انجام و عوامل مستقل تاثیر­گذار بر منحنی تداوم جریان مشخص شد. سرانجام همگن­بندی بر اساس عوامل مستقل موثر انجام و روابط رگرسیونی شاخص­های منحنی در هر منطقه همگن استخراج شد. به­منظور بررسی صحت و دقت مدل­ها در مناطق همگن از روش­های آزمون استقلال خطا­ها، بررسی توزیع نرمال خطا­ها و ایستگاه­های شاهد استفاده شد.نتایج نشان داد که عوامل انتخاب شده برای تحلیل عاملی در منطقه اقلیمی نیمه‌خشک 75.875 درصد، واریانس داده­ها را توضیح می­دهند. شش پارامتر بارش، شماره منحنی، شیب، تعداد روز­های بارانی، نفوذپذیری و مساحت موثرترین پارامتر­ها شناخته شدند. نتایج بررسی دقت مدل­ها با استفاده از ایستگاه­های شاهد نشان داد که خطای نسبی روابط ارائه شده در منطقه همگن یک 0.17، منطقه دو 2.17، منطقه سه 1.53 و منطقه چهار 1.94 درصد می­باشد. توزیع نرمال خطاها، ضریب تعیین بیشتر از 0.90 و ضریب دوربین واتسن بین 1.5 تا 2.5 و معیار کارایی نش-ساتکلیف نزدیک "یک" بیانگر قابلیت اعتماد به روابط رگرسیونی ارائه شده برای برآورد شاخص‌­های منحنی تداوم جریان در حوضه­‌های فاقد آمار در مناطق نیمه­‌خشک کشور است.