ارزیابی نقش رسوبات رسی نئوژن در وقوع زمین‌لغزش‌ها، جنوب استان اردبیل، شمال غرب ایران

Abstract

مناطق جنوبی استان اردبیل دارای سنگ­‌های رسوبی رس­دار است و در دامنه‌­­های آن هر ساله به‌علت وقوع زمین‎لغزش­‌های جدید و یا فعالیت دوباره زمین‌­لغزش­‌های قدیمی خسارت­‌های مالی زیادی وارد می‌­شود. در منطقه مورد مطالعه، لایه‌­های رسوبی رس­دار مربوط به سازند قرمز فوقانی بوده و به سن نئوژن هستند. کانی‎های رسی می‌­توانند به‌علت داشتن خصوصیت تورمی، عامل اصلی وقوع زمین‌­لغزش‌­ها باشند. این پژوهش برای آزمون فرضیه تأثیر خاک‌­های رس­دار تورم‌­پذیر در ناپایداری دامنه انجام گرفت. از مساحت 164500 هکتاری منطقه در 11.91 درصد از آن زمین‌لغزش اتفاق افتاده است. 32.8 درصد از لایه­‌های رسوبی رس­دار درگیر زمین‌­لغزش هستند. کمینه درصد ذرات ماسه، سیلت و رس در خاک­‌های رس­دار منطقه به‌ترتیب برابر صفر، 23.4 و هشت بوده، بیشینه آن­‌ها نیز برابر 39.9، 72 و 54.5 می­‌باشد. کمینه حد روانی نمونه­‌ها 36.7 درصد و بیشینه آن 67.66 می­‌باشد. حد خمیری نیز بین 19 تا 33.13 درصد تغییر می­‌کند. خاک‌­های منطقه دارای pH بالای هشت هستند. ظرفیت تبادل کاتیونی بالای 30.41 میلی‌­اکی‌­والان در 100 گرم خاک که تا 76.52 نیز می‌رسد، از خصوصیات اصلی خاک­‌های منطقه است. درجه تورم‌پذیری خاک‌­های دامنه‌­های لغزشی با استفاده از ویژگی‌­های فیزیکی و شیمیایی و بر اساس روش­‌های مختلف در چهار گروه تورمی با پتانسیل کم، متوسط، بالا و خیلی بالا طبقه‌بندی شدند. دست­کم 80 درصد از نمونه­‌های خاک­ منطقه دارای پتانسیل تورمی متوسط و بالا بوده، 87.2 درصد از آن­‌ها در پهنه­‌های با خطر زمین­‌لغزش بالا و بسیار بالا قرار می­­‌گیرند. خاک­‌های رسی تورم‌­پذیر یکی از عوامل اصلی وقوع زمین‌لغزش­‌های منطقه هستند.