تأثیر شناخت تحولات تاریخی زبان عربی ‏بر گستره‌ی پژوهش‌های ریشه‌شناسی واژگان قرآن‏

Abstract

ریشه‌شناسی ارتباطی تنگاتنگ با آگاهی از تحولات تاریخی یک زبان دارد، چراکه بعدازاین تحولات زبانی، واژگان دستخوش تغییراتی شده که فهم صحیح معانی آن‌ها منوط به شناخت این تحولات خواهد بود. این نکته که در همه‌ی زبان‌ها ازجمله زبان عربی نیز وجود دارد، بر گستره‌ی دامنه‌ی پژوهش ریشه‌شناسی واژگان قرآن کریم اثر خواهد گذاشت. ازاین‌رو مقاله‌ی پیش رو با بهره‌گیری از روش اسنادی- کتابخانه‌ای به دنبال بررسی تحولاتی است که به‌رغم وقوع، در بررسی مفردات قرآنی لحاظ نمی‌شود. نتیجه‌ی این پژوهش نشان می‌دهد که برای ریشه‌شناسی واژگان قرآن باید به سه دوره تحول زبان عربی‌توجهی ویژه داشت. برخلاف پژوهش‌های حوزه‌ی ریشه‌شناسی قرآن کریم که صرفاً توجه خود را به ریشه‌های سامی معطوف ساخته‌اند، در این پژوهش نشان داده خواهد شد که برای ریشه‌شناسی واژگان قرآن باید به سه دوره تحول زبان عربی، یعنی تحولات زبان عربی، پیش، در حین و بعد از عصر نزول قرآن توجه داشت چراکه در این دوره‌ها اتفاقاتی همچون حذف برخی حروف الفبا، گسست زبان عربی بعد از ظهور اسلام و انتقال محوریت فرهنگ از حاضره به بادیه و آمیختگی زبان‌های عربی شمالی و جنوبی در هنگام فتوحات روی‌داده که ریشه‌شناسی واژگان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. توجه به این اتفاقات، دامنه‌ی تاریخی مورد نیاز در یک پژوهش ریشه‌شناسی را گسترده نموده و باعث دستیابی به نتایجی جامع در حوزه‌ی ریشه‌شناسی واژگان قرآن می‌شود.