ارائه‌ راه‌بردهای فنی در مکان‌یابی نقاط مناسب به‌منظور ‏برداشت رسوبات رودخانه‌ای

Abstract

از آن‌جایی ‌که در زمان وقوع سیلاب، فرسایش کناره‌ها و بستر رودخانه‌ خررود واقع در استان قزوین و انتقال رسوب در آن شدید می‌با‌شد، لذا در این پژوهش چگونگی توزیع رسوبات در بخش‌های مختلف رودخانه و به‌دنبال آن ارائه برنامه مشخص برای برداشت مصالح رودخانه‌ای مورد مطالعه قرارگرفت. بدین منظور، پس از تهیه اطلاعات‌ پایه مورد نیاز و اطلاعات‌ مربوط به‌ مواد رسوبی‌ و دانه‌‌بندی‌ رسوبات‌ معلق‌ و بستر رودخانه‌، با استفاده از مدل <span dir="LTR">HEC-RAS</span>، آورد رسوبی رودخانه و نحوه توزیع آن در طول مسیر رودخانه مورد بررسی قرار گرفت. به‌طوری که پس از واسنجی مدل، رابطه‌‌ <span dir="LTR">Yang</span> به‌عنوان مناسب‌ترین رابطه برآورد دبی رسوب شناسایی شد. براین اساس حجم متوسط رسوب خروجی از این رودخانه 1.75 میلیون تن در سال برآورد شد. در نهایت با استخراج میزان تغییرات در تراز کف هر یک از مقاطع رودخانه، میزان رسوب عبوری طی دوره‌ شبیه‌سازی 37ساله محاسبه شد و مطابق با روند تغییرات رسوب‌گذاری در رودخانه، مناسب‌ترین دوره زمانی برداشت رسوب از این رودخانه ماه‌های دی تا اردیبهشت توصیه شد. براساس نتایج حاصل از شبیه‌سازی، متوسط عمق برداشت رسوب از این رودخانه حدود 40 سانتی‌متر برآورد شد. با توجه به نتایج مدل و براساس روند تغییرات منحنی رسوب‌گذاری در طول رودخانه، مناسب‌ترین مناطق برای برداشت رسوبات در طول مسیر رودخانه قابل شناسایی می‌باشند. بخش‌هایی از منحنی تغییرات رسوب‌گذاری رودخانه که شیب منحنی در آن افقی می‌‌شود، به‌عنوان مناسب‌ترین محدوده برای برداشت رسوبات توصیه ‌شد. هم‌چنین، از آن‌جائی‌ که مقادیر حجم آورد رسوب در هر یک از مقاطع عرضی رودخانه محاسبه شد، براساس حداکثر عمق مجاز برداشت مصالح و هم‌چنین، در نظرگرفتن عرض رودخانه و حریم مربوط به آن، طول و کروکی محل برداشت در بازه‌های مختلف رودخانه در محیط <span dir="LTR">ArcGIS</span> شناسایی شد. ضمناً با تحلیل آماری صورت گرفته، مشخص شد که مدل هیدرولیکی<span dir="LTR">HEC-RAS </span>، حدود 63 درصد قضاوت‌های مهندسی اولیه انجام شده برای برداشت رسوبات را پوشش می‌دهد.