تأثیر وابستگی گفتمانی مترجم بر ترجمه؛ مطالعة موردی ترجمة فارسی کلیله و دمنه

Abstract

مترجم همچون هر انسان دیگری، به حکم وابستگی‌های گفتمانی خود، رفتارهای خاص فرهنگی و اجتماعی از خویش نشان می‌دهد. دغدغة اصلی این پژوهش، تلاش برای کشف تأثیری است که وابستگی‌های گفتمانی یک مترجم بر ترجمه‌اش دارد و برای این هدف، ترجمة نصرالله منشی از بخش «الأسد والثور» <em>کلیله و دمنه</em> به عنوان پیکرة مورد مطالعه انتخاب شده، مورد تطبیق قرار گرفته‌است. نتیجة این تحقیق که با تکیه بر روش تحلیل گفتمان انتقادی انجام شده‌است، نشان از آن دارد که مترجم به سبب هویت درباری‌ خود سعی می‌کند تا هر عبارتی را که به ویژگی‌های منفی پادشاه، اعمّ از سست‌رأیی، هواپرستی و ضعف اشاره دارد، حذف کند و آن را با عبارت‌هایی دیگر تغییر دهد. در واقع، این امر بازتاب گزاره‌های اصلی گفتمان درباری است که بر اساس آن، پادشاه سایة خدا به شمار می‌رفت و کسی اجازة اشاره به ضعف او را نداشت. همچنین، این تحقیق نشان می‌دهد که مترجم به حکم درباری بودنش، از هر گونه عبارتی که متضمن تعریض به نزدیکان پادشاه است، اجتناب می‌ورزد و سعی می‌کند تا در راستای «مخلص‌نمایی» آنان حرکت کند.