روحانیت، فرایندهای هویت‌بخشی و هژمونی گفتمان انقلاب اسلامی

Abstract

یکی از قدرتمندترین نهادهایی که در تاریخ سیاسی ایران همواره فعالیت داشته، نهاد روحانیت است. بیشتر مطالعاتی درباره روحانیت صورت گرفته است محدود به ارتباط آن با حکومت و ساختار قدرت سیاسی بوده است و در موارد محدودی به بررسی قدرت مراجع عظام، علمای اسلام و ساختار حوزه‌های علمیه و ساختار اقتصادی آنها پرداخته شده است. این در حالی است که به نظر می‌آید که در مطالعه قدرت روحانیت آنچه که از اهمیت ویژه برخوردار است نقشی است که روحانیت در طول سال های طولانی در بستر جامعه و در سطح زبان و جامعه مدنی در جهت حاکمیت ارزش‌ها و هنجارهای اسلامی (شیعی) و به صورت دقیق تر ساخت «وجدان دینی و اسلامی» ایفا کرده است. آن چه که در این جا مهم به نظر می رسد استفاده از الگوها، تمثیل ها و شعائر مذهبی جهت عمومیت بخشیدن به آن و فراهم نمودن امکان دسترسی همگان به محتوا و مضمون اصیل اسلامی از طریق تئوریزه کردن آن در قالبی عمومی است. قالبی که بتواند با ایفای نقشی ارتباطی و مؤثر خالق«روح جمعی» و «اراده ای واحد» در راستای کنش انقلابی باشد. سوال اصلی: روحانیت چگونه و از چه کانال‌هایی توانست به کسب هژمونی در جامعه مدنی و در نهایت جامعه سیاسی و طرح‌اندازی گفتمان هویتی انقلاب اسلامی نائل آید؟ در پژوهش حاضر تلاش براین است که این سطح از قدرت روحانیت مورد مطالعه قرار گیرد و سپس به چگونگی تبدیل شدن آن به گفتمان هژمون و به دست گرفتن قدرت سیاسی در انقلاب اسلامی پرداخته شود.