ارزش رجحانی گونه‌های مرتعی برای گوسفند ماکویی در مراتع کوهستانی کلیدداغی جلفا

Abstract

تعیین رژیم غذایی دام‌‌­های چراکننده در مرتع، یکی از ملزومات اساسی مدیریت دام در مناطق مختلف آب و هوایی است. پژوهش حاضر با هدف تعیین رژیم غذایی گوسفند ماکویی در مراتع کوهستانی کلیدداغی جلفا به ‌عنوان مراتع معرف مناطق پراکنش گوسفند ماکویی در آذربایجان‌ شرقی انجام شد. ابتدا از یک گلۀ 300 راسی، سه راس میش بالغ (سه­ ساله)، انتخاب و علامت‌‌‌گذاری شدند. در مرحلۀ بعد با روش فیلمبرداری، مدت زمان چرا از هر گونه ثبت شد. سپس سهم هر گونه در ترکیب رژیم غذایی، از نسبت مدت زمان چرا بر روی هر گونه به مجموع زمان چرا از گونه‌های گیاهی محاسبه شد. بمنظور حذف اثر کم یا زیاد بودن سهم هر گونۀ گیاهی بر خوشخوراکی، بجای درصد خوشخوراکی از شاخص رجحان استفاده شد و با استناد به مقادیر آن، کلاس خوشخوراکی هر یک از گونه‌‌‌های گیاهی تعیین گردید. نتایج نشان داد ارجحیت غذایی دام‌­‌ها در طول فصل چرا، به ‌‌ترتیب شامل فورب­‌ها، بوته‌­ها و گراس‌­ها می‌­باشد. در طول دوره آزمایش، گونه‌­های <em>Carthamus oxyacantha</em><strong><em>، </em></strong><em>Tanacetum pinnatum</em><strong><em>، </em></strong><em>Silene aucheriana</em><em>، </em><em>Salvia hydrangea</em><em>، </em><em>Helichrysumrubicundum</em><em>، </em><em>Annualgrasses</em>(<em>Bromustectorum</em>و<em>Bromusrubens</em>)، <em>Festucaovina</em><strong><em>، </em></strong><em>Astragalus effuses</em>و<em>Galiumverum</em>به ‌ترتیب بیشترین شاخص رجحان را داشتند. مقدار شاخص رجحان آنها، 4/1≤ می‌‌باشد و به ‌عنوان گونه‌­های کلاسІ در نظر گرفته شد. شاخص رجحان گونه‌­های <em>Serratulacoriacea</em><em>، </em><em>Centaureavirgata</em><em>، </em><em>Thymuskotschyanus</em><em>، </em><em>Astragalusonobrychis</em><em>، </em><em>Resedaaucheri</em><em>، </em><em>Centaureaxanthocephala</em>و <em>Noaeamucronata</em> 3/1-7/0 می‌باشد که به ‌عنوان گیاهان کلاسΠ در نظر گرفته شد. گونه‌های <em>Acanthophyllummucronatum</em><strong><em>، </em></strong><em>Artemisia sieberi</em><strong><em>، </em></strong><em>Agropyrontauri</em><em>، </em><em>Tucriumpolium</em>، <em>Acantholimonatropatanum</em><em>، </em><em>Stipabarbata</em> و<em>Stachysinflata</em> نسبت به دیگر گونه­‌ها، کمترین مقدار شاخص رجحان را داشتند (6/0≥) و به‌ عنوان گونه‌­های کلاسШ در نظر گرفته ­شد. نتایج نشان داد که خوشخوراکی گونه‌­ها، متناسب با تغییر در ترکیب گیاهی، در طول فصل چرا یکسان نبود. بنابراین در نظر گرفتن کلاس یکسان خوشخوراکی برای هر یک از گونه‌‌ها در مراحل مختلف رشد، صحیح نمی‌‌باشد و ضرورت دارد در شرح خدمات طرح‌‌های مرتعداری به این موضوع توجه بیشتری گردد.