تخیل سیاسی و زن ایرانی در دنیای معاصر

Abstract

تخیلات با شکل‌دهی ذهنیت، فرهنگ و جهان اجتماعی مردم، زمینه‌ساز جریان‌های اجتماعی هستند. فارابی «سیاست» را مستلزم ارتباط با عامۀ مردم ــ که در آن‌ها تخیل جانشین تفکر است ــ و ایجاد نوعی پذیرش درونی در قلوب آن‌ها می‌داند که تنها از طریق ابزارهای تخیلی امکان‌پذیر است. از طرفی در دنیای معاصر، رسانه نقش گسترده‌ای در شکل‌گیری تخیل فردی و اجتماعی دارد و بازیگران سیاسی و اجتماعی برای نفوذ در اذهان مردم بیشترین بهره را از این ابزار می‌برند. یکی از چالش‌های سیاسی ـ اجتماعی صدسال اخیر ایران حقوق زنان و حجاب است و رسانه‌ها نیز نقش پررنگی در این چالش دارند؛ ازاین‌رو این پرسش پیش می‌آید که بین مسئلۀ حقوق زنان در ایران و تخیل سیاسی چه ارتباطی وجود دارد؟ با فرض بر اینکه حقوق زنان یک میدان اجتماعی است، ابتدا مفهوم تخیل سیاسی در فلسفۀ اسلامی و همچنین فلسفه کانت تبیین می‌شود سپس در ادامه به واکاوی مسئلۀ حجاب به‌عنوان یک میدان در اندیشۀ بوردیو به روش تحلیل گفتمان وداک جهت پیدا کردن رابطۀ واقعیت عینی و ساختمان ذهنی کنشگران پیرامون مسئلۀ حجاب می‌پردازیم. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که واقعیات عینی و تحولات اجتماعی پیرامون مسئلۀ حقوق زن و حجاب متأثر از ذهنیت و تخیل سیاسی کنشگران و عامه مردم بوده است.