شناسایی و تشخیص چوبهای منبر تاریخی مشکول

Abstract

چوب به عنوان یک ماده ارزشمند و یکی از موهبت هایی که به سهولت در دسترس انسان قرار داده شده است و به لحاظ افزار خوری، شکل پذیری آسان و قابلیت تبدیل به انواع کارهای چوبی در همه اعصار، مزیتی چشمگیر بر سایر مواد جامد داشته است. هنرهای چوبی یکی از دوره های شکوهمند تاریخ هنر و از ارزشمندترین دستاوردهای بشری در عرصه هنری به‌شمار می‌آید و شامل انواع متنوعی نظیر گره چینی،کنده کاری و غیره می باشد. یکی ازمهمترین آثار چوبی بر جای مانده از قرون میانی اسلامی که در وضعیت نسبتاَ سالم قرار دارد، منبرتاریخی مشکول می باشد، و از نفیس ترین آثار چوبی جهان اسلام به شمار می رود. در این منبرقطعات ازمرغوب ترین چوب ها به صورت اتصال « فاق و زبانه » بدون چسب و میخ ساخته شده است. در چهارچوب اصلی گره چینی ، شباک کاری و در پایه های منبر با خط کوفی ساده ، تزئینی و مشجری نوشته هایی از آیات قرآنی و اطلاعاتی در رابطه با نام سازنده، کاتب، حامی، تاریخ ساخت(ه.ق541) و قطعه نوشته­ای به فارسی کنده کاری شده است. برای حفاظت منبر مشکول، طی قرن های گذشته از روغن های گیاهی استفاده شده است . این لایه پوشش وحفاظتی به ضخامت 4 میلیمتر رسیده وتشخیص نوع چوبهای به کار رفته را غیر ممکن کرده است. به منظور شناسایی علمی و دقیق قطعات چوبهای به کار رفته دراین منبر، بوسیله میکروسکوپ نوری مورد مطالعه و تشریح قرار گرفت. تشریح چوبها ابتدا حتی الامکان با تبعیت از لیست کلید شناسایی ویژگیهای میکروسکوپی برای شناسایی چوب پهن برگان انجام شد.مشخصات عناصر مربوط به آوندها، اشعه های چوبی وبافت فیبری مطالعه و ثبت شدند. نتایج مطالعات نشان داد، در چهار چوب، پایه ها و قطعات کنده کاری شده از چوب گردو ، قطعات گره چینی از چوب راش و قطعات مرمت شده ازچوب تبریزی بوده است. چنین مطالعات و نتایج، در ثبت اطلاعات میراث فرهنگی و شناسنامه دار کردن آثار تاریخی چوبی کشور نیز مفید خواهد بود.