بررسی مردم‌شناختی نقش تغذیه در شیوع سرطان (جامعه مورد مطالعه: قوم ترکمن)

Abstract

هدف: مسئله سلامت و حفظ آن از اساسی‌ترین و بدیهی‌ترین نیازهای جوامع انسانی است. یافته‌های دانش پزشکی حاکی از آن است که سلامت عمومی با نظام تغذیه که یک مسئله فرهنگی است، ارتباط مستقیم دارد. جامعه مورد مطالعه این پژوهش دارای ریسک سرطان بسیار بالا نسبت به سطح استاندارد جهانی است. مطالعه نظام تغذیه در جامعه مورد مطالعه از منظر فرهنگی و شناخت دیدگاه‌ها و باورهای فرهنگی که در شکل‌گیری نطام تغذیه در این جامعه دخیل بوده است، راهگشا در کشف عللی است که یکی از اصلی‌ترین علت‌های بیماری‌های بدخیم گوارشی در جامعه مورد مطالعه است. با توجه به اینکه دانش انسان‌شناسی در کشور ما در حوزه انسان‌شناسی پزشکی و با رویکرد مسئله‌مند این دانش کمتر ورود پیدا کرده است، در ضمن این مقاله می‌توان به الگوهایی در تعامل میان‌رشته‌ای دست یافت که در نهایت به مطالعه و ارتقای سطح سلامت عمومی بیانجامد. هدف اصلی این مقاله شناسایی عوامل فرهنگی نظام تغذیه در جامعه مورد مطالعه و نقش آن در شیوع بالای سرطان گوارش در میان ترکمن‌ها بود.روش تحقیق: روش تحقیق در این مقاله از نوع کیفی بوده و با رویکرد مردم‌نگاری شکل گرفت. بیشترین تکنیک در این مطالعه تکنیک مصاحبه نیمه‌ساخت یافته انتخاب شد. افزون بر این گردآوری بخشی از داده‌ها از طریق مطالعات اسنادی و مشاهده صورت پذیرفت. روش تحلیل و تفسیر داده‌ها مبتنی بر نظریه ساختارگرایی لوی استروس به‌ویژه مثلث غذایی او همچنین نشانه‌شناسی تفسیری کلیفورد گیرتز انتخاب شد. یافته‌ها: یافته‌های مقاله حاکی از آن است که برخی از عوامل در بروز بیماری سرطان در جامعه مورد مطالعه نقش دارد. ترکمن‌ها در موارد زیادی از الگوهای غذایی خطرآفرین و بالابرنده ریسک سرطان گوارش، از جمله شیوه طبخ ناسالم و نا مناسب در تغذیه سنتی خود بهره می‌برند. نظام تغذیه در این مقاله از سه منظر مواد اولیه، شیوه طبخ و نقش نمادین باور‌ها در شکل‌دهی به نظام تغذیه و روش‌های آشپزی در جامعه مورد مطالعه پرداخته شد. مواد اولیه در سبد غذایی جامعه مورد مطالعه به ترتیب فراوانی عبارت است از غلات به‌ویژه گندم و فراورده‌های آن که بیشتر به شکل نان مورد مصرف قرار می‌گیرد؛‌ گوشت قرمز و برنج. شیوه طبخ غذاهای سنتی بیشتر مبتنی بر سرخ کردن با روغن داغ که از روش‌های ناسالم طبخ است و در مثلث غذایی استروس بیشترین سهم را به طبخ گنداندن ناقص اختصاص داده است. در پخت هم بیشتر به پخت نیم‌پز به روش تنوری یا کباب کردن عمل می‌شود که محصول آن پخت ناقص مواد غذایی است. نتیجه‌گیری: نتایج حاکی از آن است که نظام تغذیه در جامعه مورد مطالعه به سمت افزایش ریسک بیماری‌های گوارشی از جمله سرطان میل دارد. مصرف بیش از حد برخی مواد غذایی مانند غلات و گوشت قرمز و شیوۀ طبخ نامناسب و عدم استفاده از برخی مواد غذایی مفید و مؤثر در پیشگیری از جمله سبزیجات و میوه‌جات از عوامل ارتقای ریسک سرطان گوارش در این منطقه است. همچنین نظام باورها و اعتقادات ریشه‌دار در ساختار فرهنگی قوم ترکمن، به این سبک تغذیه دامن می‌زند. این سه در شکل‌گیری نوعی از تغذیه که استعداد ابتلا به سرطان را بالا می‌برد، موثر تشخیص داده شد. مواد اولیه و شیوه طبخ به‌طور مستقیم و نظام باورها به‌صورت تسهیل‌کننده بر طریقه استفاده از مواد غذایی از عوامل ارتقادهنده سطح ریسک سرطان گوارش در نظام فرهنگی جامعه مورد مطالعه هستند.