ارزیابی تغییرات کیفی آب رودخانه مرزی ارس در ورودی و خروجی سد خداآفرین با استفاده از شاخص‌های کیفی آب

Abstract

برآورد قابل اطمینان از تغییرات پارامترهای کیفی آب در مخازن کشور به منظور برنامه‌ریزی‌های کارآمد و بهره‌برداری از منابع آبی در مقیاس زمانی و مکانی حائز اهمیت است. در مطالعه حاضر ابتدا ارزیابی تغییرات پارامترهای کیفی آب سد خداآفرین در دو ایستگاه ورودی و خروجی به مخزن سد طی دوره مطالعاتی سال آبی 1400 و 1401 مدنظر قرار گرفت. سپس جهت شناسایی و طبقه‌بندی کیفیت آب برای مصارف مختلف از شاخص‌های IRWQI، NSFWQI و CWQI استفاده گردید. مطابق نتایج، حداکثر مقدار پارامترهای کیفی آب از جمله کدورت، مجموع کلیفرم، نیترات، TDS، TSS، EC، DO، BOD5 و COD به ترتیب معادل 5900 (NTU)، 35000 (MPN/100 ml)، 3/11، 7/1001، 5580، 1590 (us/cm)، 3/12، 5/5 و 32 (mg/L) برآورد گردید. مطابق نتایج به دست آمده BOD در خروجی مخزن نسبت به ورودی به میزان 3/10 درصد کاهش می‌یابد. دلیل کاهش آن نسبت به ایستگاه ورودی، کاهش تجزیه مواد آلی و تبدیل آن به ترکیبات معدنی بوده که علت آن را می‌توان فعالیت باکتری‌ها قلمداد کرد. متوسط مقدار COD برای ورودی و خروجی سد خداآفرین به ترتیب معادل 4/13 و 8/13 میلی‌گرم بر لیتر محاسبه شد که افزایش 9/2 درصدی را نشان می‌دهد. با ارزیابی مقادیر شاخص‌های کیفیت آب مشخص گردید که بازه تغییرات شاخص‌های IRWQI و NSFWQI در خروجی سد خداآفرین به ترتیب بین 39 تا 4/72 و 54 تا 78 به دست آمد که براساس شاخص CWQI نیز این مقدار معادل 40 محاسبه شد که نشان‌دهنده بهود کیفیت آب در خروجی مخزن آب است. کاهش سرعت آب و ته‌نشین شدن آب در پشت مخزن سد و رقیق‌سازی آب مخزن بواسطه ورود رودخانه هاکاری باعث گردیده تا کیفیت آب در خروجی در وضعیت قابل قبولی قرار داشته باشد. اما در ورودی سد خداآفرین به علت ورود آلاینده‌‌های مختلف کیفیت آب براساس مقادیر هر دو شاخص در طبقه نسبتا بد و بد قرار گرفت.