تحلیل بهره‌وری زیست‌محیطی استان‌های ایران: کاربردی از شاخص بهره‌وری مالم کوئیست و تحلیل فضایی

Abstract

بهبود کارایی زیست‌محیطی یکی از راهکارهای مهم برای حصول توازن میان اهداف توسعه اقتصادی و حفاظت از محیط‌زیست است. این مطالعه تغییرات بهره‌وری زیست‌محیطی استان‌های ایران را بین سال‌های 1385 تا 1397 بررسی می‌کند و نقش شدت انرژی و شهرنشینی را در این تغییرات تحلیل می‌کند. این پژوهش در سه مرحله انجام می شود. ابتدا، انتشار دی اکسید کربن (تولید نامطلوب) استان‌ها مطابق با IPCC محاسبه می‌شود. سپس، بهره‌وری زیست محیطی مطابق با تحلیل پوششی داده‌ها و شاخص بهره‌وری زیست محیطی مالم کوئیست غیر‌شعاعی فرا‌مرزی (MNMCPI) محاسبه می‌شود. در پایان، با استفاده از تحلیل فضایی نقش شدت انرژی و شهرنشینی در تغییرات بهره‌وری زیست محیطی استان‌ها بررسی می‌شود. مطابق با روش DEA، به ترتیب بیشترین و کمترین تأثیر پذیری بهره‌وری زیست‌محیطی از اثر ابداعات و اثر کارایی است. همچنین، تولید ناخالص داخلی تأثیر مثبتی بر بهره‌وری زیست محیطی استان‌ها دارد. مطابق با تحلیل فضایی، بهره‌وری زیست‌محیطی در یک استان اثر سرریز مثبتی بر بهره‌وری زیست‌محیطی استان‎های همجوار دارد. شدت انرژی تأثیر منفی و معنی‌دار بر بهره‌وری زیست‌محیطی دارد. رشد شهرنشینی به دلیل ساختار نامطلوب شهرها منجر به کاهش بهره‌وری زیست‌محیطی می‌شود. اصلاح سیاست‌های انرژی، استفاده از تکنولوژی جدید تولیدی، ترویج انرژی پاک و همچنین اصلاح ساختار شهرها، ارایه تسهیلات رفاهی به روستانشینان و توسعه و بهبود ناوگان حمل و نقل عمومی می‌تواند به بهبود بهره‌وری زیست‌محیطی کمک نماید