سنجش قابلیت نقشه برداری رقومی خاک در ارزیابی خطر فرسایش با استفاده از معادله‌ی جهانی تلفات خاک اصلاح شده درحوضه آبخیز دامغان‌رود

Abstract

فرسایش خاک، تحت تأثیر عواملی چون تغییر اقلیم،تخریب جنگل‌ها، کشاورزی نامناسب و مدیریت نادرست منابع، یکی از چالش‌های مهم زیست‌محیطی است. این پژوهش باهدف سنجش قابلیت نقشه­برداری رقومی خاک (DSM) در افزایش دقت ارزیابی خطر فرسایش­خاک در حوضه آبخیز دامغان‌رود بااستفاده از مدل RUSLE به منظور رفع محدودیت‌های موجود در مدل‌سازی خطر فرسایش در مقیاس‌های محلی انجام شد. تعداد 112 نقطه با استفاده از روش مکعب لاتین (cLHS) انتخاب و نمونه­برداری از خاک و پوشش­گیاهی صورت گرفت. نقشه‌های عوامل C، P، LS، K و R در نرم‌افزارهای R-STUDIO و QGIS تهیه­شد. نتایج اولیه مدل­سازی نشان­داد که میانگین فرسایش سالانه در حوضه برابر با 58/36 تن در هکتار است. بررسی شرایط منطقه و داده­های واقعی نشان­دهنده بیش­برآورد مدل بود. از­این­رو عامل C مجددا با استفاده از نقشه‌ی درصد پوشش و سنگ­وسنگ­ریزه محاسبه­شد و وارد مدل گردید. این­بار مقدار فرسایش 81/19 تن در هکتار برآرود گردید و دقت مدل­سازی نزدیک­به 50 درصد افزایش یافت. طبقه‌بندی نقشه خطر فرسایش نشان­داد که 86/19 درصد مساحت حوضه در کلاس فرسایش شدید (بیش از 30 تن در هکتار)، 53 درصد در کلاس فرسایش متوسط (10 تا 30 تن در هکتار) و 28 درصد در کلاس فرسایش کم (کمتر از 4 تن در هکتار) قرار دارد. بررسی بافت خاک نشان­دادکه درصد بالای سیلت عامل اصلی فرسایش زیاد در برخی مناطق است، درحالی­که مناطق دارای خاک شنی یا پوشش­گیاهی مناسب، فرسایش کمتری را تجربه می­کنند. این یافته‌ها نشان می‌دهد استفاده از DSM برای تهیه نقشه­های ورودی مدل RUSLE و محاسبه عامل C با استفاده از داده­های درصد پوشش و سنگ­وسنگ­ریزه، می‌تواند به‌طور دقیق‌تری دینامیک واقعی فرسایش را نشان­داده و راهنمای مؤثری برای استراتژی‌های حفاظتی خاک ارائه دهد.