زبان قرآن به‌مثابه زبان نشانه؛ تحلیل نشانه‌شناختی آیات قرآن با تأکید بر توحید ربوبی و جهان‌شمولی تفسیر

Abstract

این پژوهش با روش تحلیلی - تفسیری و با رویکردی نشانه‌شناختی به بررسی ماهیت زبان قرآن به‌مثابه «زبان نشانه» یا «نظامی از نشانه‌ها» می‌پردازد. با استناد به آیات و تأکید قرآن بر مفهوم «آیه» (نشانه‌بودن)، استدلال می‌شود که زبان قرآن فراتر از گزاره‌های عرفی یا علمی، مبتنی بر نظام نشانه‌شناختی است و قرآن نه‌تنها متنی دینی، بلکه شبکه‌ای از نشانه‌هاست که مخاطب را به کشف حقایق از طریق تعامل با نشانه‌ها و تأمل در هستی و توحید ربوبی -با تکیه بر کلیدواژه «حق» در قرآن- فرامی‌خواند. تحلیل محتوایی و نقش توحید ربوبی در هدایت انسان نشان می‌دهد که زبان نشانه‌محور قرآن، راهی جهان‌شمول برای درک حق ارائه می‌دهد که وابسته به فرهنگ، دانش و تجربه فردی و اجتماعی است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که رویکرد نشانه‌محور قرآن، امکان تفسیر پویا و تطبیق‌پذیر با شرایط زمانی- مکانی مختلف را فراهم می‌سازد، بدون آنکه به یکتابودن حقیقت خدشه وارد شود. این پژوهش همچنین توحید ربوبی و نزدیکی به حق را به‌عنوان محوری برای وحدت‌بخشی به تفسیرهای متنوع از نشانه‌ها معرفی می‌کند؛ زیرا خداوند سراسر عالَم را نیز برپایه زبان نشانه آفریده است. یافته‌ها حاکی از آن است که خوانش نشانه‌شناختی از قرآن، راه حلی برای رفع تضاد میان ثبات حقیقت و تغییرپذیری تفسیرها است.