عوامل مؤثر بر کارایی زیست‌محیطی تولید سیب‌زمینی در شهرستان اردبیل

Abstract

مقدمه و اهداف: جهت افزایش تولید محصولات کشاورزی، بهبود بهره­وری عوامل و ارتقاء کارایی مزارع به­صورت یک ضرورت در آمده است. در این بین محدودیت منابع منجمله آب و زمین، کشاورزان را ملزم به استفاده از نهاده­های مطلوب در کنار نهاده­های نا­مطلوب کرده که در برخی موارد باعث تأثیر منفی بر منابع طبیعی و کارایی زیست­محیطی شده است. به­همین­خاطر هدف مطالعه حاضر تعیین عوامل مؤثر بر کارایی زیست­محیطی تولید سیب­زمینی در شهرستان اردبیل است. مواد و روش­ها: در راستای نیل به هدف تحقیق، نسبت به برآورد تابع تولید ترانسلوگ مرزی تصادفی اقدام شد و سپس میزان کارایی زیست­محیطی مزارع مشخص و در ادامه عوامل مؤثر بر آن با برآورد یک رابطه رگرسیونی مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور، داده­ها و اطلاعات موردنیاز از طریق تکمیل پرسشنامه از 160 نفر کشاورز سیب­زمینی­کار شهرستان اردبیل جمع­آوری شد. یافته­ها: نتایج نشان داد که میانگین کارایی زیست­محیطی سیب­زمینی­کاران برابر با 87/67 است. بدین­ترتیب کشاورزان می­توانند جهت تولید همان مقدار محصول بکارگیری نهاده­های زیانبار (کود و سموم شیمیایی) را با ثابت نگهداشتن مقادیر دیگر نهاده­ها، حدود 3۲ درصد کاهش دهند. بر اساس نتایج، عوامل سن، تحصیلات، شغل اصلی و میزان سطح زیرکشت تأثیر مثبت بر کارایی زیست­محیطی نشان داد در حالیکه تعداد قطعات کشت سیب­زمینی دارای اثر منفی بر کارایی زیست­محیطی است. مقادیر کشش­های محاسبه شده برای متغیرهای نیروی­کار، بذر، زمین، کودشیمیایی و سموم نشان داد که بیشترین میزان کشش برای نهاده نیروی کار برابر 690/0 و کمترین آن برای نهاده سموم برابر 064/0 است ضمن‌اینکه تولید سیب­زمینی در منطقه مورد­مطالعه با بازده صعودی نسبت به مقیاس مواجه است. نتیجه­­گیری: با توجه به وضعیت حاکم بر تولید سیب­زمینی و میزان کارایی زیست­محیطی زمینه مناسبی برای کاهش بکارگیری نهاده­های مضر نظیر کودها و سموم شیمیایی وجود دارد. در نتیجه همین مسئله ضمن کاهش هزینه­های تولید، محصول سالم­تری به بازار عرضه خواهد شد. نظر به تأثیر مثبت عوامل تحصیلات و سطح زیرکشت و اثر منفی تعداد قطعات، ارتباط بیشتر با زارعین با تحصیلات بالاتر و دارای مزارع بزرگ­تر و یکپارچه می­تواند صرفه­های ناشی از مقیاس تولید محصول سیب­زمینی را قوت بخشیده و به اقتصادی­تر شدن تولید آن کمک نماید.