فاکتورهای اجتماعی اقتصادی و تمایل حفاظتی کوهنوردان: مطالعه در جنگل‌های کران رودی اطراف شهر

Abstract

مقدمه: جنگل­های کران رودی اطراف شهرها دارای ارزش­های بالایی از نظر فراهم کردن فضای تفرجی برای شهروندان، حفاظت از منابع آب و خاک و تنوع زیستی هستند. مدیریت پایدار این منابع نیازمند مشارکت جامع جوامع شهری در مدیریت آنها است. هدف از این پژوهش تعیین مهمترین کارکردهای این جنگل­ها و بررسی تاثیر فاکتورهای اجتماعی اقتصادی کوهنوردان بر تمایل آنان برای مشارکت در حفاظت از این جنگل­ها است. همچنین پژوهش به دنبال تعیین موانع و فرصت­های مشارکت فعال کوهنوردان در اقدامات حفاظتی در رابطه با جنگل­های کران رودی اطراف شهرها است.مواد و روش­ها: جامعه آماری تحقیق شامل کوهنوردان مسیرهای کوهنوردی شمال تهران بود. برای انجام پژوهش، یک نمونه متشکل از 416 کوهنورد انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفت. داده­های با استفاده از یک پرسش نامه جمع­­آوری شدند. پرسش نامه شامل چند بخش در مورد اولویت بندی کارکردهای جنگل، زمینه­های بالقوه و موانع مشارکت و داده­های اجتماعی اقتصادی افراد بود. داده­های جمع­آوری شده با آزمون­های توصیفی و استنباطی مورد بررسی قرار گرفتند.نتایج: ارزش­های تفرجی، زیباشناسی، حفاظت از منابع آب، کاهش خطر سیل، حفاظت از تنوع زیستی و حمایت از منابع خاک مهمترین کارکردهای این جنگل­ها از دیدگاه کوهنوردان بودند. فقدان طرح­های مشارکتی مدیریت، عدم اطمینان در مورد تاثیر مشارکت افراد بر حفاظت، عدم آشنایی با مسایل فنی حفاظت، فقدان زمان لازم برای اختصاص به مشارکت و موانع مالی، به ترتیب به عنوان مهمترین موانع برای مشارکت کوهنوردان در برنامه­های حفاظتی این جنگل­ها تعیین شد. بیشترین فراوانی در تمایل کوهنوردان به مشارکت به ترتیب شامل برنامه­های نهالکاری و جمع­آوری زباله مسیرهای کوهنوردی بود. نتایج پژوهش نشان داد که اندازه خانوار، فراوانی دفعات کوهنوردی در سال، تعداد سال­های سابقه کوهنوردی و شغل افراد بر میزان تمایل آنان به مشارکت در حفاظت از جنگل­های کران رودی حاشیه شهر تاثیر معنی داری دارد. نتایج نشان داد که افراد بر اساس متغییرهای جنسیت، وضعیت تاهل، شرکت در دوره­های آموزشی مرتبط با جنگل­های شهری و سابقه مشارکت در فعالیت­های اجتماعی دارای تمایل متفاوت معنی داری برای مشارکت در حفاظت از جنگل­های کران رودی حاشیه شهر هستند.نتیجه گیری: نتایج این تحقیق اهمیت مشارکت جامع گروه­های مختلف جامعه و توجه به نیازهای روزافزون تفرجی در محیط­های شهری را نشان داد. پژوهش حاضر با تعیین موانع و فرصت­ها در رابطه با مشارکت کوهنوردان، حاوی نکات مهمی برای توسعه راهکارهای مدیریت مشارکتی موثر جنگل­های کران رودی حاشیه شهرها است. برنامه­ریزی برای مشارکت فعال کوهنوردان در حفاظت از جنگل­های کران رودی در مسیرهای کوهنوردی می­تواند زمینه را برای حضور فعال این گروه فراهم کند.