تأثیرات عوامل فرهنگی، مدرنیزاسیون و معماری غربی بر ساختار خانه‌های کرمانشاه در دوره قاجار

Abstract

خانه، بیانگر عقاید و ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی است. خانه مکانی است که نیازها و انتظارات خانواده را برآورده می‌سازد؛ لذا بررسی و تعمق در سیر تحولات معماری خانه، می‌تواند باعث شناخت بهتر از فرهنگ، شیوه زندگی و معماری گذشته گردد. باتوجه ‌به عدم مطالعات کافی در خصوص خانه‌های تاریخی کرمانشاه، تا کنون کم‌تر به ارزش‌های معنایی و عملکردی این خانه‌ها پرداخته شده است. درصورتی‌که تدبر در آن‌ها که بر اساس نیازهای فرهنگی، بومی و محیط ساخت خلق شده‌اند، می‌تواند ما را در بازتعریف یک معماری اصیل و پیشرو و در امتداد معماری ارزشمند گذشته یاری نماید. این پژوهش با هدف شناخت اثرات عوامل فرهنگی، مدرنیزاسیون و معماری غربی بر شکل‌‌گیری خانه‌های قاجاری کرمانشاه تدوین شده است. پژوهش حاضر از نوع کمی- کیفی و روش پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی بوده است. جامعه آماری پژوهش، مطالعه ۱۰ مورد از خانه‌های قاجاری کرمانشاه از میان خانه‌های ثبت‌شده در فهرست آثار ملی و با اولویت ارزش‌های معماری و هنری است و جامعه آماری خبرگان، نیز شامل ۱۸ نفر از خبرگان معماری و اساتید دانشگاه بوده که به شیوه هدفمند و با اشباع نظری ۱۱ نفر انتخاب شده‌‌اند. ابزار پژوهش حاضر مصاحبه و استفاده از پرسش‌نامه‌‌های دلفی بوده و شیوه تجزیه‌وتحلیل از نوع تحلیل مضمون و روش AHP فازی است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که مقوله عوامل فرهنگی، از طریق مؤلفه‌های مختلفی از جمله بهره‌گیری از مفاهیم معماری سنتی، استفاده از سبک فرنگی یا اروپایی و حضور اسباب و وسایل زندگی غربی و مقوله مدرنیزاسیون و معماری غربی از طریق مضامینی چون؛ خانه‌های برونگرا و راه‌پله‌محور، محوطه‌سازی انگلیسی و فرانسوی با چمن‌‌کاری وسیع، ستون و سرستون‌های فرنگی، بام شیب‌دار فلزی، کاشی خشتی و هفت‌رنگ، آجرکاری تزیینی و پیشانی شاخص بنا به تقلید از غرب، در شکل‌گیری خانه‌های قاجاری کرمانشاه مؤثر بوده‌اند.