بررسی تأثیر پوشش گیاهی بر روی مؤلفه‌های بیلان آبی در وقایع بارشی شدید (مطالعه موردی: حوزه زوجی کاخک گناباد)

Abstract

موضوع: کاهش حجم و شدت رواناب سطحی در حوزه‌های آبخیز، به‌عنوان یکی از موضوعات محوری در مدیریت منابع طبیعی، به‌ویژه آبخیزداری و حفاظت خاک، اهمیت بالایی دارد. پوشش گیاهی، با تأثیرات قابل ‌توجه بر چرخۀ هیدرولوژیکی، عامل مهمی در افزایش نفوذ آب و کاهش سیل‌خیزی به شمار می‌رود.هدف: این پژوهش به‌منظور بررسی تأثیر پوشش گیاهی بر مؤلفه‌های بیلان آبی در حوزۀ زوجی کاخک گناباد استان خراسان رضوی انجام شد.روش تحقیق: آزمایش‌ها بر روی 10 پلات آزمایشی به ابعاد 120×89 سانتی‌متر، در 2 شیب کم و زیاد (15-25 درصد و 40-55 درصد) و شدت بارش 84 میلی‌متر بر ساعت با استفاده از شبیه‌ساز باران انجام شد. پلات‌ها شامل پنج نوع پوشش گیاهی (گندمیان، پهن‌برگان یک‌ساله، بوته‌ای، ترکیبی و شاهد بدون پوشش) با دو تکرارند. داده‌های رواناب، میزان گل‌آلودگی و هدررفت خاک از مخازن انتهای پلات‌ها جمع‌آوری شد و رطوبت خاک با دستگاه TDR در دو مرحله (پیش و پس از بارش) اندازه‌گیری شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که پلات‌ شمارۀ 2، با 73 درصد پوشش بوته‌ای، کمترین میزان رواناب (2/2 لیتر) و هدررفت خاک (40/3گرم) را داشتند. همچنین، شیب زمین تأثیر معنی‌داری بر رواناب و نفوذ آب داشت.نتیجه‌گیری: این یافته‌ها بر اهمیت انتخاب گونه‌های گیاهی مناسب، با ویژگی‌هایی مانند ریشۀ قوی و پوشش متراکم، در برنامه‌های حفاظت آب‌ و خاک تأکید دارد.