کاربرد مدل آتراید ـ استرلینگ در بهبود عملکرد مالی و عملیاتی زنجیرۀ تأمین: تمرکز بر گزارشگری مالی و مدیریت موجودی

Abstract

هدف: برای ارتقای عملکرد مالی و عملیاتی زنجیرۀ تأمین، مدیریت موجودی اهمیت ویژه‌ای دارد. اقدامات مالی در سطح عملیاتی نیز برای بهبود عملکرد مالی و عملیاتی زنجیرۀ تأمین اساسی هستند. با تعیین استراتژی‌های مالی در سطح عملیاتی، اثربخشی و سودآوری زنجیرۀ تأمین بهبود می‌یابد. مقاله حاضر با هدف کاربست رویکرد آتراید استرلینگ برای ارتقای عملکرد مالی و عملیاتی زنجیره تأمین انجام شد. روش: پژوهش حاضر از نظر رویکرد جزء پژوهش کیفی و از لحاظ روش، تحلیل مضمون است. در بخش کیفی جامعۀ مورد مطالعۀ این پژوهش اساتید دانشگاه در حوزۀ مدیریت و برنامه‌ریزی زنجیرۀ تأمین بودند. از طریق نمونه‌گیری هدفمند، از نوع ملاک‌محور، نمونۀ مدنظر انتخاب شد و نمونه‌گیری تا رسیدن به حد اشباع نظری داده‌ها ادامه یافت. ازاین رو مشارکت‌کنندگان در پژوهش ۲۲ نفر از استادان و مدیران بودند. ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش، مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته بود. فرایند تحلیل داده‌های حاصل از متن مصاحبه‌ها نیز با توجه به اهمیت آن در رویکرد تحلیل مضمون آتراید استرلینگ، هم‌زمان با جمع‌آوری داده‌ها، طی سه مرحله کدگذاری باز انجام گرفت و در قالب مضامین و زیرمقوله‌ها طبقه‌بندی شد. در روش تحلیل مضمون، از نرم‌افزار اطلس تی استفاده شد. در تحلیل مضمون، هم‌زمان با گردآوری اطلاعات کدگذاری و تحلیل انجام گرفت. با کدگذاری باز، مضامین زیادی به‌دست آمد که طی فرایند رفت‌وبرگشتی داده‌ها، مجموعة داده‌های کیفی اولیه به مقوله‌های کمتری کاهش یافت. در این مرحله با استفاده از داده‌های خام، مقوله‌های مقدماتی در ارتباط با شاخص‌های ارتقای عملکرد مالی و عملیاتی زنجیرۀ تأمین، از طریق مقایسه و واکاوی پدیده‌ها استخراج شد. یافته‌ها: بر اساس نتایج تحلیل مضمون، از میان ۵۳ شاخص (گویه) موجود، ۲ دسته مضمون سازنده با عنوان‌های عملکرد مالی و عملیات زنجیرۀ تأمین و ۱۳ مضمون اولیه شناسایی شد که این مضامین عبارت‌اند از: مدیریت موجودی، گزارشگری مالی، اقدامات مالی در سطح عملیاتی، هماهنگی، مدیریت ریسک، استراتژی تأمین، برنامه‌ریزی تقاضا، مدیریت تکنولوژی، استراتژی لجستیک، تعامل با مشتریان، انعطاف پذیری، مدیریت ارتباطات تأمین‌کنندگان و کیفیت در کلاس جهانی. نتیجه‌گیری: با توجه به اهمیت بحرانی زنجیرۀ تأمین در موفقیت سازمان‌ها، ارتقای عملکرد مالی و عملیاتی این زنجیرۀ تأمین، امری اساسی و ضروری به نظر می‌رسد. زنجیرۀ تأمین چندین فعالیت، از تأمین مواد اولیه تا تحویل محصول به مشتریان را متصل می‌کند. برای ارتقای عملکرد مالی و عملیاتی در این زمینه، مدیریت موجودی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این معیار بر پایۀ مدیریت بهینۀ موجودی، کنترل هزینه‌های انبارداری و بهبود عملکرد تولید و توزیع تمرکز دارد. با استفاده از سیستم‌های مدیریت موجودی پیشرفته و استراتژی‌های تعیین موجودی مناسب، این زمینه می‌تواند به بهبود عملکرد مالی بینجامد. گزارشگری مالی نیز یکی از اصلی‌ترین ابزارها در ارتقای عملکرد زنجیرۀ تأمین است. تولید گزارش‌های مالی دقیق و به‌موقع از عملکرد مالی هر مرحله از زنجیره، به تصمیم‌گیری‌های مدیران کمک می‌کند. این گزارش‌ها اطلاعاتی ارائه می‌دهند که در تصمیم‌گیری در زمینه‌های مالی، تخصیص منابع و بهینه‌سازی عملیات زنجیرۀ تأمین تأثیرگذارند. بهینه‌سازی هماهنگی میان اعضای داخلی و بیرونی، مدیریت لجستیک صحیح زمانی و اشتراک اطلاعات مالی به افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و افزایش رقابت‌پذیری منجر خواهد شد. همچنین، شناخت و مدیریت انواع ریسک‌ها از قبیل ریسک قیمت، ریسک تأمین‌کننده و ریسک بازار، از جمله اقداماتی است که باعث مقابله مؤثر با چالش‌ها و فرصت‌های محیطی می‌شود.