بازپژوهی مفهوم «خفیه» در جرم سرقت در فقه اسلامی و حقوق ایران

Abstract

سرقت یکی از جرایم رایج در جوامع گوناگون است و از دیرباز و در نظام‌های گوناگون حقوقی، برای آن مجازات مختلفی پیش‌بینی شده است. یکی از قیودی که در آثار مختلف فقهی و حقوقی به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های ماهیت سرقت و یا شرط گونه‌ای خاص از عقوبت‌های این جرم آمده «خفیه» یا «پنهانی‌بودن» است که درباره‌ی معنا و چگونگی تحقق آن اتفاق‌نظر وجود ندارد. فقهای مذاهب مختلف اسلامی و حقوق‌دانان ایران، برداشت‌های گوناگونی از مفهوم خفیه دارند و در قانون ایران نیز، موضعی در این‌خصوص گرفته نشده است. مسئله‌ی اصلی پژوهش حاضر مفهوم خفیه در جرم سرقت می‌باشد که برای دست‌یابی به آن، هشت دیدگاهِ مطرح در این زمینه مورد نقد و بررسی قرار گرفته است از جمله: پنهان‌بودن از دید تمام مردم؛ پنهان‌بودن از دید مالک یا جانشین او؛ پنهان‌بودن به گمان رباینده (سارق)؛ متقلبانه بودن و اقدام رباینده به پنهان‌کاری. طبق یافته‌های این تحقیق «اقدام رباینده به پنهان‌کاری» قابل‌دفاع‌ترین معنا برای قید خفیه است. اگرچه برداشت یادشده از خفیه در آثار فقهی امامیه و اهل سنت به‌صراحت بیان نشده؛ اما شواهدی بر مدنظر داشتن آن از سوی برخی فقهای امامی و اهل سنت وجود دارد. داده‌های این تحقیق به‌شیوه‌ی کتابخانه‌ای و از منابع فقهی امامیه و اهل سنت، و کتب حقوقی جمع‌آوری شده و با روش توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است.