آشکارسازی روند تغییرات دامنه شبانه روزی دما (DTR ) در استان آذربایجان غربی

Abstract

در طی چند دهه گذشته دماهای کمینه و بیشینه، رفتارهای متفاوتی از خود نشان داده‌اند. اختلاف بین این دو متغیر تحت عنوان دامنه شبانه روزی دما (DTR) یکی از راه‌های آشکارسازی تغییرات اقلیمی در یک منطقه است. لذا در این پژوهش روند DTR در استان آذربایجان غربی به منظور نشان دادن پهنه‌های مکانی و آهنگ زمانی این تغییرات در دوره آماری (2021-1992) در مقیاس‌های سالانه و فصلی مورد آزمون قرار گرفت. برای این منظور از آزمون من کندال جهت بررسی روند و از تخمین‌گر شیب سن جهت بررسی شدت تغییرات استفاده شد. نتایج حاصل از پراکنش فضایی تغییرات DTR در دوره مورد مطالعه نشان داد که دامنه تغییرات شبانه روزی دما در استان آذربایجان غربی بین 8 تا 3/14درجه سلسیوس است. روند تغییرات فصلی نیز نشان‌دهنده‌ افزایش اختلاف شبانه‌روزی دما در بیشتر مناطق استان به جز ایستگاه‌های پیرانشهر و خوی به ویژه در فصل‌های تابستان و پاییز است. بر اساس نتایج بیشترین نرخ روند و تغییرات از نظر زمانی در فصل تابستان و کمترین در فصل پاییز مشاهده شد. از نظر مکانی نیز بیشترین شدت تغییرات مربوط به نواحی جنوب شرقی و مرکزی استان و کمترین شدت تغییرات مربوط به نواحی جنوب غربی و شمال غربی استان است. آشکارسازی تغییرات DTR بصورت سالانه نیز نشان داد که تغییرات در تمام مناطق استان به جز ماکو معنی‌دار شده است این تغییرات معنی‌دار نیز به جز ایستگاه‌های پیرانشهر و خوی که کاهشی است در سایر مناطق دارای روند افزایشی است. نرخ شدت تغییرات سالانه نیز بر اساس تخمین‌گر شیب سن بین 01/0- تا 031/0 درجه سلسیوس در سال در دوره مورد مطالعه است.