سیاست هدفمندسازی یارانه‌ها و انسجام اجتماعی در ایران

Abstract

با عنایت به ارتباط وثیق سیاست‌های اجتماعی با افزایش یا کاهش انسجام اجتماعی، مقاله حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که سیاست هدفمندسازی یارانه‌ها چه رابطه‌ای (فزاینده و مثبت یا فرساینده و منفی) با انسجام اجتماعی در ایران می‌تواند داشته باشد؟ برای این منظور، نظرات شهروندان در شبکه‌‌ اجتماعی اینستاگرام (فروردین 1396 تا پایان مرداد 1401) و همچنین آراء انتشار یافته متخصصان در این زمینه مورد تحلیل قرار گرفته است. نمونه‌گیری از داده‌های اینستاگرام چندمرحله‌ای (نمونه‌گیری تصادفی سیستماتیک و تصادفی) بوده است. همچنین آراء متخصصان (189 منبع شامل مقاله، مصاحبه، نشست‌های رسانه‌ای و یادداشت‌های جراید) در این خصوص احصاء و تحلیل شده است. متکی بر دلالت‌های نظری پژوهش و تحلیل‌های کیفی نظرات کاربران شبکه اجتماعی اینستاگرام و نیز دیدگاه متخصصان ، مضامینی از جمله: «سیاست‌گذاری کوتاه‌مدت»، «تعارض دولت – ملت»، « همراهی با سیاست»، « ناهدفمندی یارانه‌ها» و «تفسیر دوگانه از توزیع عادلانه» احصا شد. همچنین مدلی سه‌وجهی از انسجام اجتماعی در رابطه با سیاست هدفمندسازی یارانه‌ها (شامل «اعتماد عمودی»، «پنداشت نابرابری» و «قطبی‌شدن اجتماعی») ارائه گردید. مطابق جمع‌بندی این پژوهش، حمایت‌های نقدی گزینشی (با گروه‌های هدف بزرگ) گرچه در ابتدای معرفی و اجرای سیاست باعث افزایش اعتماد و بهبود رابطه دولت – ملت می‌شوند، اما بعد از مدتی باعث تبعیض، اعتراض، تنش و در نتیجه کاهش انسجام اجتماعی می‌شوند.