عوامل مؤثر بر توسعۀ گردشگری خلّاق در محوطه‌های میراثی

Abstract

محوطه‌های میراثی فرآیند طولانی توسعۀ تاریخی را در خود ثبت کرده است و آن را بیان می‌کند. این عرصه‌های با‌ارزش قابلیت‌ها و ظرفیت‌های فرهنگی و طبیعی متنوع و بدیعی دارند. به همین خاطر، می‌توانند به‌عنوان مقصد گردشگری فرصت تجربه‌ای خلّاق را برای گردشگران با فراهم‌کردن امکان مشارکت فاعلانۀ آنها در بستر فراهم کنند. گردشگری خلّاق در همین راستا و با رشد الگوهای جدید مصرف، اشکال ماهرانه‌تر فعالیت‌های گردشگری و تغییر در تولید محصولات گردشگری شکل گرفته است. با توجه به تأخر گفتمانی این رویکرد گردشگری و سهم اندک پژوهش‌هایی که به چگونگی کاربست آن در محوطه‌های میراثی پرداخته‌اند، شناسایی عوامل مؤثر در توسعۀ گردشگری خلّاق در این عرصه‌های حقیقی ضرورت دارد و به‌مثابۀ هدف برای پژوهش حاضر انتخاب شده است. روش دلفی فازی مبتنی بر اجماع نظر نخبگانی تحقق این هدف را به‌صورت کیفی ممکن کرد. یافته‌های پژوهش که با مشارکت 9 نفر از اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های مختلف با تخصص‌های مرتبط حاصل شد، نشان می‌دهد 29 نماگر در قالب 10 معیار تنوع میراثی، آموزندگی محیط، هم‌آفرینی، خلاقیت مکانی، ایمنی و امنیت، دعوت‌کنندگی محیط، نفوذپذیری و دسترسی، همه‌شمولی، مشارکت و شراکت و بازیابی و ترویج با سه مؤلفۀ تجربۀ خلّاقانه، زیرساخت‌های گردشگری و ظرفیت‌های گردشگری عرضه و مدیریت گردشگری را در محوطه‌های میراثی ممکن می‌کند؛ به‌نحوی که پویایی رابطۀ میان گردشگر، جامعۀ محلی، ارائه‌دهندۀ خدمات گردشگری و بستر گردشگری بدون آسیب به ارزش‌های مکان برقرار باشد و به‌دنبال آن تجربه‌ای اصیل خلق شود.