پیشران‌ها و سناریوهای توسعۀ کسب‌وکارهای سرزمینی در ایران: رویکردی آینده‌پژوهانه با تأکید بر آمایش سرزمین

Abstract

کسب‌وکارهای سرزمینی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اجزای اقتصاد جهانی نقش بسزایی در توسعه و رشد اقتصادی کشورها دارند؛ بنابراین توسعۀ این بخش یکی از دغدغه‌های سیاست‌گذاران و مجریان عرصۀ توسعۀ صنعتی در کشورهاست. هدف از پژوهش حاضر شناسایی پیشران‌های مؤثر بر توسعۀ کسب‌وکارهای سرزمینی در کشور ایران با رویکرد آینده‌پژوهی در راستای آمایش سرزمین‌ است. محققان در این پژوهش در راستای مبانی علم آینده‌پژوهی با رویکرد اکتشافی و تحلیلی و نیز با به‌کارگیری مدل‌های کمّی عوامل و پیشران‌های مؤثر بر کسب‌وکارهای سرزمینی را در ایران شناسایی و تحلیل و سناریوهای مختلف را برای توسعۀ این کسب‌وکارها در آینده تدوین کرده‌اند. روش گردآوری اطلاعات مبتنی بر روش مطالعات اسنادی-پیمایشی و تکنیک دلفی بوده که پیشران‌های پژوهش با استفاده از روش تحلیل تأثیر متقابل شناسایی شده است. در این مطالعه از 9 شاخص و 49 عامل و برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها و تحلیل ساختاری تأثیرگذاری هر‌یک از متغیر‌ها از نرم‌افزار MicMac و Scenario Wizard استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که از‌میان عوامل بررسی‌شده 10 عامل به‌عنوان کلیدی‌ترین عوامل (تحریم‌ها، درآمد، جذب سرمایه‌های خارجی، دسترسی به بازار، دسترسی به سرمایه، مشارکت، دسترسی به تکنولوژی، هزینۀ انرژی، مشارکت بخش خصوصی و منابع) انتخاب شده است. مهم‌ترین اولویت در توسعۀ کسب‌وکارهای سرزمینی مدیریت عوامل موجود در موقعیت خطر و مخاطره است. همچنین، تأثیر تورم به‌عنوان یک محرک ثانویه در این زمینه می‌تواند نقش مهمی در توسعۀ کسب‌وکارها داشته باشد. درزمینۀ نتایج سناریوهای مختلف نیز مشخص شد که رفع تحریم‌ها و باز‌شدن درهای اقتصاد جهانی به روی اقتصاد داخلی تنها یک بخش از پازل توسعۀ کسب‌وکارهای سرزمینی در ایران است.