واکاوی توزیع مکانی زمانی مخاطرات جوی در مناطق خشک و فراخشک (بررسی موردی: استان یزد)

Abstract

با توجه به گرمایش جهانی، رویدادهای فرین آب و هوایی به موضوع مهمی در سطح جهان تبدیل شده­است. اگرچه مناطق مختلف جغرافیایی حساسیت­های متفاوتی نسبت به تغییرات آب و هوایی دارند. بنابراین، تغییرات زمانی و مکانی رویدادهای فرین جوی در استان یزد بر اساس داده‌های ایستگاه­های هواشناسی موجود در استان و در بازه زمانی 2023-2004 (1402-1382) مورد واکاوی قرارگرفت. در پژوهش حاضر 10 مخاطره جوی اصلی استان شناسایی و به دو دسته مخاطرات پدیده محور و مخاطرات مبتنی بر دما و بارش طبقه­بندی شد. پس از آن نقشه­های توزیع مکانی این 10 مخاطره در محیط GIS، تهیه و مورد تحلیل قرارگرفت. همچنین روند تغییرات این رویدادهای فرین در طول دورۀ مذکور بررسی شد. در پایان با استفاده از ترکیب تمام مخاطرات، نقشه­ای جامع از میزان خطرپذیری مناطق مختلف در برابر رویدادهای فرین جوی تهیه شد. یافته­های پژوهش حاضر نشان­داد که مناطق مرکزی و شمالی استان یزد از بیشترین میزان خطرپذیری برخوردار هستند در حالی که مناطق جنوبی و غربی دارای کمترین وقوع مخاطرات آب و هوایی بودند. از مجموع تمام مخاطرات مورد بررسی، ایستگاه همدیدی میبد پرمخاطره­ترین ایستگاه شناخته شد. علاوه بر این، نتایج بررسی بیانگرآن است که مخاطرات مرتبط با دما از روندهای ملموس­تری نسبت به دیگر مخاطرات برخوردار هستند. به­گونه­ای که تعداد روزهای یخبندان و تعداد موج­های سرمایی دارای روند کاهشی و موج گرما دارای روند افزایشی محسوسی به­ویژه در سالیان اخیر بوده­اند که این امر نشان­دهندۀ تأثیر شدید پدیدۀ گرمایش جهانی در استان یزد است. نتایج پژوهش حاضر می­تواند در زمینۀ مدیریت بلایای جوی و اولویت­بندی مناطق مختلف بر پایۀ میزان خطر و آسیب­پذیری هر منطقه به­کار گرفته شود.