حق بر «حق داشتن» از دیدگاه هانا آرنت با تأکید بر حقِ داشتن تابعیت و پناهندگی در اسناد بین‌المللی

Abstract

«حق بودن» و «حق داشتن» از مهم‌ترین دغدغه‌های بشر در ساحت عمل و اندیشه بوده است. «حق داشتن» را موضوعی نو و جدی برای نسل‌های بشر معاصر تلقی نموده‌اند. لذا، هر حقی از نوع «حق داشتن» زمانی پایدار و قابل دفاع خواهد بود که متکی به حقی بر بودن یا «حق بودن» باشد و اگر حق‌های بنیادین را بن‌مایه آنها قرار دهیم، حق‌های جدید مبنی بر «حق داشتن» از آنها زاده می‌شود. حقوق بشر پوزیتیویستی حقوق کشفی است که مبتنی بر قواعد و حقوق طبیعی ناظر به وضع فردی، در وضع جمعی و در بطن جامعه ظهور می‌یابد. اهمیت موضوع حقوق بشر در قالب حق بر «حق بودن» و «حق بر حق داشتن»، پس از پایان جنگ سرد در روابط بین‌الملل افزایش یافته است. حق بر داشتن ذیل حقوق پناهندگان اغلب در کانون بحث‌ها، نگرانی‌ها و اقدامات بین‌المللی بوده ‌است. پاسخ به بحران‌های پناهجویان نشان‌دهنده عناصر مهم حقوق بشر و جایگاه آن‌ در نظام بین‌المللی است که حول محور دولت مستقل باقی می‌ماند. در این جستار تحلیلی حق بر حق داشتن از منظر هانا آرنت فیلسوف زن یهودی و شاگرد هایدگر و کیکه گارد به بحث و مداقه گذاشته شده، و حق بر تابعیت و پناهندگی به عنوان یکی از رئوس حق‌ها و آزادی‌های بنیادین، ذیل حقوق شهروندی معرفی گردیده است که عدم پاسداشت و حمایت از آن انسانیت انسان را در جامعه تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و سرگشتگی و بی‌معنایی وجودی را بدنبال دارد. حق بر حق داشتن از علقه و تعلقات بشر سرچشمه می‌گیرد که صرفاً به حق فطری وی بر انسان به‌ماهو انسان بودن و حقوق فردی وی تکیه ندارد و بر بعد اجتماعی انسان و حقوق بشر جمعی وی، ذیل حقوق شهروندی نمود می‌یابد. از این‌رو از آنجا که مهم‌ترین رکن عدالت، حق است، حق خود، مهم‌ترین عنصر شهروندی است که هدف و محرک بسیاری از حرکت‌ها و نهضت‌های اجتماعی بی‌شمار بوده و مهم‌تر از آن انسانیت انسان، حیثیت و کرامت ذاتی او در بهره‌مندی از حق‌ها اعم از «حق بودن» و «حق بر حق داشتن» نمود و مفهوم واقعی پیدا می‌کند.