تحلیل اقتصادی تفاوت‌های استانی در قیمت‌ها، حاشیه بازاریابی و تولید تخم مرغ در ایران و کاربرد آن برای سیاست‌های منطقه‌ای

Abstract

تخم مرغ از مهم‏‌ترین مواد غذایی ارزان بوده و دارای پروتئین باکیفیت بالا و پایدار است. با وجود امکان انتقال قیمت بین مناطق مختلف و حلقه‌های مختلف زنجیره عرضه، به‌‏دلیل متفاوت بودن قابلیت‌های منطقه‌ای و ساختار بازار، تفاوت‌هایی در مقادیر قیمت‌ها، حاشیه بازاریابی و تولید در استان‌های کشور ملاحظه می‌شود. در پژوهش حاضر، با استفاده از روش‌­های خوشه‌بندی سلسله‏‌مراتبی و میانگین-کی، به خوشه‌بندی استان‌های مختلف کشور بر اساس میانگین قیمت‌ تخم‌مرغ در سطوح عمده‌فروشی و خرده‌فروشی، حاشیه بازاریابی خرده‌فروشی و تولید در دوره مورد بررسی (از فروردین 1395 تا آذر 1400) پرداخته شد. نتایج پژوهش نشان داد که استان‌های کشور بر اساس قیمت عمده‌فروشی در چهار خوشه و بر اساس قیمت‌های خرده‌فروشی، حاشیه بازاریابی خرده‌فروشی و میزان تولید در سه خوشه قرار گرفته‌اند؛ میانگین قیمت عمده‌فروشی خوشه‌ها در دامنه 149111 ریال برای خوشه یک تا 193789/33 ریال برای خوشه چهار به ازای هر کیلوگرم متغیر است؛ همچنین، میانگین قیمت خرده‌فروشی خوشه‌ها در دامنه 175140/7 ریال برای خوشه یک تا 218120/24 ریال برای خوشه سه به ازای هر کیلوگرم متغیر است. از این‌‏رو، با توجه به دامنه زیاد تفاوت‌های منطقه‌ای قیمت‌ها، مشخص کردن قیمت واحد برای تنظیم بازار تخم مرغ در سطح کشور درست به ‏نظر نمی‌رسد. افزون بر این، هیچ‏کدام از استان­‌های تولیدکننده عمده تخم مرغ از نظر قیمت عمده‌­فروشی یا خرده‌­فروشی در خوشه یک (کمترین قیمت) قرار نگرفته‌­اند. بنابراین، برای انتقال قیمت بین استان‌های مختلف و کمتر شدن تفاوت‌ها و نوسان‌‏های قیمتی، نقش عوامل بازاریابی و ساختار بازار مهم‏تر از میزان تولید و عرضه بوده و لازم است که در تصمیم‌گیری‌ها، به‌‏ویژه بدین عوامل توجه شود.