بررسی وضعیت سیمای سرزمین حوزۀ آبخیز ده‌‌بالا در آینده

Abstract

به‌منظور فراهم آوردن شرایط پایداری سرزمین، آگاهی از تغییرات سیمای سرزمین در وضعیت فعلی و وضعیت آتی امری مهم است. اصلی‌ترین موضوع در بررسی تغییرات سیمای سرزمین تهیۀ نقشه‌های کاربری اراضی می‌باشد. امروزه از سنجه‌های سیمای سرزمین و فناوری سنجش از دور برای بررسی تغییرات کاربری اراضی استفاده می‌شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرات تنوع زیستی حوزۀ آبخیز ده‌بالا در آینده و دلایل ایجاد این تغییرات از دیدگاه آبخیزنشینان انجام شده است. بدین منظور با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست و روش طبقه‌بندی نظارت‌شده، نقشۀ کاربری اراضی برای سال‌های 2012 و 2022 در چهار کلاس تهیه شد. هم‌چنین با مدل زنجیره‌ای مارکوف پیش‌بینی تغییرات کاربری برای سال 2032 صورت گرفت. به‌منظور کمی‌نمودن سیمای سرزمین، سنجه‌های تراکم حاشیه و شاخص بزرگ‌ترین لکه محاسبه شدند. نتایج نشان داد که در بازۀ زمانی 2012 تا 2022 بیش‌ترین تغییرات مربوط به کاربری اراضی باغ‌ها می‌باشد به‌طوری که به مساحت این کاربری 28/1 درصد افزوده شده است کم‌ترین تغییرات اراضی مربوط به کاربری اراضی ساخته شدۀ دست انسان می‌باشد به‌طوری که به مساحت این کاربری 31/0 درصد افزوده شده است. نتایج حاصل از پیش‌بینی تغییرات نیز نشان داد که در سال 2032، به وسعت کاربری‌های اراضی ساخته شدۀ دست انسان و اراضی باغ‌ها به‌ترتیب 24/0 و 31/0 درصد افزوده خواهد شد و از وسعت کاربری‌های اراضی زراعی و مرتع با تراکم ضعیف به‌ترتیب 21/- و 34/0- کاسته خواهد شد. هم‌چنین بررسی تغییرات دو شاخص سیمای سرزمین نشان داد که شاخص تراکم حاشیه و شاخص بزرگ‌ترین لکه در بازۀ زمانی مورد مطالعه به ترتیب روندی افزایشی و کاهشی را دارا می‌باشند که نشان‌دهندۀ تخریب سرزمین می‌باشد. هم‌چنین از دیدگاه آبخیزنشینان مهم‌ترین عامل تغییرات سیمای سرزمین در حوضه، عدم نظارت بر تغییرات کاربری اراضی می‌باشد که نشان‌دهندۀ توجه بیشتر مسئولان برای بهبود شرایط این حوضه می‌باشد.