بررسی زوال بلوط در رابطه با تنوع گونه‌‌های چوبی، خصوصیات خاک و عوامل فیزیوگرافی در جنگل‌های زاگرس جنوبی

Abstract

پژوهش حاضر با هدف بررسی زوال بلوط در رابطه با تنوع گونه‌های چوبی، خصوصیات خاک و عوامل فیزیوگرافی در منطقه بانکول استان ایلام انجام شده است. این مطالعه در دو جهت دامنه شمالی و شرقی و در سه طبقه ارتفاعی (1340-1440، 1440-1540 و بیشتر از 1540 متر از سطح دریا) و با برداشت قطعات نمونه 1000 مترمربعی دایره‌ای انجام شد. در قطعات نمونه، تنوع گونه‌های چوبی و درصد خشکیدگی پایه‌های بلوط بررسی و ثبت شد. نمونه‌های خاک از عمق صفر تا 30 سانتیمتری برداشت شد. بررسی اثر عوامل توپوگرافی بر خصوصیات خاک، تنوع گونه‌ای و میزان خشکیدگی با استفاده از آنالیز واریانس دوطرفه و مقایسه میانگین‌ها با آزمون چند دامنه‌ای دانکن انجام گرفت. رابطۀ شاخص‌های تنوع، خصوصیات خاک و خشکیدگی در طبقات ارتفاعی در هر جهت دامنه با استفاده از تحلیل مؤلفه‌های اصلی (PCA) بررسی شد. نتایج نشان دادند که ارتفاع از سطح دریا و جهت دامنه بر خصوصیات خاک، تنوع گونه‌های چوبی و میزان خشکیدگی درختان اثر معنی‌داری دارند. بر اساس نتایج، میزان ماده آلی در جهت شمالی بیشتر از جهت شرقی بود. بیشترین میزان نیتروژن کل در طبقات ارتفاعی 1440-1540 و بیشتر از 1540 متر در جهت شمالی و کمترین میزان آن در طبقه ارتفاعی 1340-1440 متر از سطح دریا در جهت شرقی بود. مقدار فسفر در جهت شمالی و در طبقه ارتفاعی 1440-1540 از سطح دریا بیشترین میزان را نشان داد. شاخص‌های تنوع شانون وینر و سیمپسون و غنای گونه‌های چوبی در جهت شمالی و طبقات ارتفاعات میانی و بالا بیشتر از طبقه ارتفاعی پایین بود. بیشترین میزان خشکیدگی در طبقه ارتفاعی بالاتر از1540 متر در هر دو جهت شمالی (88/9 درصد) و شرقی (55/10 درصد) مشاهده شد و کمترین میزان آن در طبقه ارتفاع از سطح دریای میانی جهت شمالی و شرقی ثبت شد. براساس نتایج در هر دو جهت شمالی و شرقی، خشکیدگی بلوط با الگویی مشابه در طبقه ارتفاعی بالاتر بیشتر است و این موقعیت‌ها باید در اولویت حفاظت، احیا و عملیات های پرورشی مرتبط با این پدیده قرار گیرند.