بررسی تأثیر عوامل بوم‌شناختی بر پراکنش و صفات مورفولوژیکی گیاه دارویی و صنعتی اِسپرک (.<i>Reseda lutea</i> L) در مراتع شهرستان داراب

Abstract

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر عوامل بوم‌شناختی بر پراکنش و صفات مورفولوژیکی گیاه دارویی و صنعتی اِسپرک (Reseda lutea L.) در مراتع شهرستان داراب انجام شد. دو رویشگاه انتخاب و در هر رویشگاه 2 ترانسکت مستقر و در راستای هر ترانسکت 10 پلات 2×1 مترمربعی برداشت شد. در هر پلات، مشخصه‌های تعداد پایه، تاج‌پوشش و ارتفاع بوته و تعداد 40 نمونه خاک از عمق ریشه‌دوانی گیاه، جهت تعیین ویژگی‌های خاک برداشت شد. به منظور بررسی رابطه صفات مورفولوژیکی، تراکم و پوشش با خصوصیات خاک، از روش‌های چندمتغیره رسته‌بندی استفاده شد. از روش آنالیز افزونگی (RDA) به‌عنوان روش خطی برای رسته‌بندی صفات مورفولوژیکی با عوامل محیطی استفاده شد. تمامی محاسبات آماری برای انجام رسته‌بندی با استفاده از نرم‌افزار CANOCO نسخه 5 انجام گردید. نتایج نشان داد درصد پوشش و تراکم گونه اسپرک به‌ترتیب 27/32 درصد و 8/5 پایه در مترمربع است. میانگین فاکتورهای ارتفاع گیاه، قطر تاج پوشش، طول گل‌آذین و تعداد شاخه گل‌دهنده به‌ترتیب 37/55، 65/71، 42/35 و 67/63 سانتی‌متر است. اسپرک در خاک‌هایی متمایل به اسیدی (75/7 -1/6)، با میانگین هدایت الکتریکی 62/0 دسی‌زیمنس بر متر و با میانگین درصد کربن آلی 45/0 پراکنش دارد. میزان پتاسیم از 110 تا 389 میلی‌گرم بر کیلوگرم، میزان فسفر از 6 تا 21 میلی‌گرم بر کیلوگرم متغیر است. اسپرک در دامنه ارتفاعی 1124 تا 1225 متر با میانگین 43/1179 متر پراکنش دارد. ارتفاع گیاه و قطر تاج پوشش بیشتر تحت تأثیر سیلت و کربن آلی خاک و کمتر تحت تأثیر پتاسیم و فسفر خاک قرار دارند. تعداد شاخه گل‌دهنده، تراکم و تاج پوشش بیشتر تحت تأثیر EC خاک و کمتر تحت تأثیر ارتفاع است. نتایج حاصل از پژوهش حاضر می‌تواند جهت بررسی رشد این گونه در عملیات اصلاح و احیاء مراتع در مناطق مشابه، مورد توجه مدیران منابع‌‌ طبیعی قرار گیرد.