پهنه‌بندی الگوی زمانی-مکانی خطر و ریسک طوفان گردوغبار در استان خوزستان

Abstract

این تحقیق در استان خوزستان با مساحتی در حدود 64057 کیلومترمربع در یک دوره زمانی 28 ساله (2022-1995) و با هدف ارزیابی الگوی زمانی-مکانی خطر و تهیه نفشه ریسک طوفان گردوغبار انجام شده است. داده‌های مورد استفاده شامل: داده‌های ساعتی ایستگاه‌های زمینی (8 نوبت در 24 ساعت) می‌باشند. برای الگوی مکانی مدل‌های مختلفی بر تغییرنماهای تجربی برازش داده شد و مدل با کمترینRMSE ان‍ت‍خ‍اب‌ شد. ب‍ه‌ ک‍م‍ک‌ ای‍ن‌ م‍دل‌ درون‍‌ی‍اب‍ی‌ ان‍ج‍ام‌ شده است ک‍ه‌ ح‍اص‍ل‌ آن‌ ت‍ع‍داد زی‍ادی‌ ن‍ق‍ش‍ه‌ اس‍ت‌. این نقشه‌ها به شبکه سلولی در محیط GIS تبدیل شدند. هر سلول به‌عنوان یک زون جهت تعیین محاسبات مربوط به نقشه ریسک در نظر گرفته شد. سپس اطلاعات مربوط به کلاس عناصر در معرض خطر، کلاس آسیب‌پذیری عناصر و کلاس خطر به صورت جداگانه در هر سلول اعمال گردید. سرانجام با استفاده از معادله ریسک، نقشه ریسک سلولی به دست آمد. معنی‌داری تفاوت مساحت‌ها با آزمون آماری کای اسکوئر انجام شد. نتایج حاصل از بررسی سالانه پدیده طوفان گردوغبار نشان داد که منطقه آبادان با میانگین فراوانی 18 روز سال، بیشترین تعداد روزها را در کل منطقه مورد مطالعه دارد. 11/61 درصد از وقایع طوفان گردوغبار فرامحلی از ساعت 9:30 تا 18:30 به وقت محلی و 35/81 درصد از وقایع طوفان گردوغبار محلی در ساعت 3:30 به وقت محلی اتفاق می‌افتند. همچنین درصد فراوانی طوفان‌های گردوغبار محلی و فرامحلی طی دوره آماری نشان داد که 81/78 درصد روزهای طوفان گردوغبار از منشأ فرامحلی و 19/21 درصد از منشأ محلی برخوردار بوده‌اند. پراکنش الگوی فضایی نقشه خطر شدت طوفان گردوغبار دارای «خوشه‌ای متوسط» است و از نظم خاصی پیروی می‌کند. درصد مساحت طبقات ریسک نشان می‌دهد که بیش از 88 درصد مساحت استان خوزستان در طبقات ریسک زیاد و خیلی زیاد قرار دارند که یکی از دلایل آن مربوط به جمعیت بیشتر در این مناطق است.