کارخانه یا کار و خانه؛ بررسی مفهوم کار و تولید در شکل گیری خانه های تاریخی ایرانی در بشرویه

Abstract

تفاوت و تنوع­های موجود در الگوهای معماری مسکونی در یک ناحیه اقلیمی، می­تواند ناشی از تنوع سبک­های زندگی و روش­های تأمین مایحتاج یک خانواده باشد. هدف اصلی این پژوهش آن است که شکل گیری و سازماندهی فضاها را در معماری مسکونی از گذر نگاه به معیشت و فرهنگ جستجو کند. این پژوهش بر مبنای روش تحلیل کیفی پیش می­رود. پس از بررسی مبانی نظری و پژوهش های پیشین، معیارهای بررسی خانه­ها مشخص شده و سپس با استفاده از پدیدارشناسی معماری به مقایسه داشته­های فضایی گونه­های مختلف خانه در محدوده مورد پژوهش می­پردازد. این مقاله پس از مقایسه تطبیقی چند معیار مشخص شامل ابعاد حیاط مرکزی، تعدد فضاها و اتاق­ها و آثار گود برک در خانه­های تاریخی تقسیم­بندی ساده­ای از خانه­های تاریخی دارد که دو گروه اصلی ساختمان­های مسکونی را در این بافت نشان می­دهد. خانه­های با حیاط کوچک و خانه­های با حیاط بزرگ از سویی و خانه­های دارای گود برک در ایوان و خانه­های فاقد آن از سوی دیگر.<br /> نتایج این مقاله حاکی از آن است که وجود گود برک در ایوان خانه­های کوچک به اثبات رسیده است و خانه­های بزرگ تقریباً فاقد چنین تشکیلاتی هستند. آنچه که در این خانه­ها در نگاه اول به چشم می­آید، وظایف متفاوت هر کدام از فضاهای آن است. این پژوهش با تجزیه و تحلیل نظام فضاهای پر و خالی و جهت­گیری فضاها و همچنین آثار و ادوات برک بافی در برخی از نمونه­های شاخص تر این خانه ها، به این نتیجه می­رسد که نظام شغلی و خانوادگی، در شکل این تفاوت­ها مؤثر بوده­اند. این مقاله نتیجه می­گیرد که آنها در واقع واحدهای تولیدی یک شهر صنعتی پیشامدرن بوده­اند که کار و زندگی را در هم آمیخته­اند و تجسم کالبدی واژه کارخانه در زبان پارسی را تحقق بخشیده­اند.