تاثیر ورمی‌کمپوست و نانوسیلیکون بر عملکرد و روند تغییرات برخی صفات فیزیولوژیک چاودار در رژیم‌های ‏مختلف آبیاری

Abstract

سابقه و هدف: خشکی یکی از مهم‌ترین عوامل محدود کننده تولید گیاهان زراعی است. راه کارهای متعددی برای افزایش مقاومت گیاهان ‏زراعی در برابر محدودیت آبی پیشنهاد شده است. در این رابطه کاربرد ورمی‌کمپوست و نانوسیلیکون می‌تواند عملکرد گیاهان زراعی تحت ‏شرایط تنش را افزایش دهد. هدف از این پژوهش ارزیابی اثرات نانوسیلیکون و ورمی‌کمپوست بر عملکرد دانه و روند تغییرات برخی صفات ‏فیزیولوژیک چاودار در رژیم‌های مختلف آبیاری بود.‏مواد و روش‌ها: آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده ‏کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1402 اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل رژیم‌های مختلف آبیاری در سه سطح ‏‏(آبیاری کامـل به‌عنوان شاهد، قطـع آبیـاری در 50 درصد مراحـل آبستنی و سنبله‌دهی به‌ترتیب به عنوان محدودیت شدید و ملایم آبی)، ‏کاربرد نانوسیلیکون و ورمی‌کمپوست در چهار سطح (عدم کاربرد به‌عنوان شاهد، کاربرد نانوسیلیکون، ورمی‌کمپوست، کاربرد توام ورمی‌‏کمپوست و نانوسیلیکون) بود. ورمی‌کمپوست از شرکت گیلدا و نانوسیلیکون از شرکت پیشگامان نانومواد ایرانیان تهیه شد. نانوسیلیکون با ‏متوسط اندازه ذرات کمتر از 30 نانومتر بود. محلول پاشی با نانوسیلیکون در دو مرحله پنجه زنی و ساقه دهی (به ترتیب معادل کد 21 و 30 ‏مقیاس ‏‎(BBCH‏ انجام شد. دو هفته بعد از قطع آبیاری در مرحله خوشه‌دهی، برخی صفات بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی بر روی برگ پرچم ‏اندازه‌گیری شد. روند تغییرات برخی صفات همانند شاخص کلروفیل، شاخص نیتروژن، محتوای نسبی آب، هدایت الکتریکی و هدایت روزنه ‏ایی برگ، در فاصله زمانی هر چهار روز یک بار از 135 تا 151 روز بعد از کاشت اندازه گیری شدند. ‏یافته‌ها: بررسی روند تغییرات برخی صفات فیزیولوژیک نشان داد که در 151 روز بعد از کاشت در شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی، ‏کاربرد توام نانوسیلیکون و ورمی‌کمپوست شاخص کلروفیل (9/47 درصد)، شاخص نیتروژن (6/47 درصد)، محتوای نسبی آب برگ پرچم ‏‏(2/30 درصد)، هدایت روزنه‌ای (8/12 درصد)، وزن و حجم ریشه (به‌ترتیب 3/22 و 3/28 درصد)، ارتفاع بوته (5/32 درصد)، طول سنبله ‏‏(2/32 درصد)، تعداد دانه در سنبله (2/40 درصد) و عملکرد دانه (3/7 درصد) را نسبت به شرایط عدم کاربرد نانوسیلیکون و ورمی‌کمپوست ‏در همین سطح از سطوح آبیاری افزایش داد. همچنین قطع آبیاری در مرحله آبستنی در شرایط عدم کاربرد نانوسیلیکون و ورمی‌کمپوست ‏هدایت الکتریکی (8/13 درصد)، پراکسید هیدروژن (7/26 درصد) و مالون‌دی‌آلدهید (8/9 درصد) را نسبت به کاربرد توام نانوسیلیکون و ‏ورمی‌کمپوست در همین سطح از سطوح آبیاری افزایش داد.‏نتیجه گیری: به نظر می‌رسد کاربرد تاثیر نانوسیلیکون و ورمی‌کمپوست با بهبود برخی صفات فیزیولوژیک چاودار قادر بودند بخشی از ‏کاهش عملکرد ناشی از محدودیت آبی را جبران نمایند. ‏